چکیده
یکی از اهداف تمام انبیاء(ص)طبق آیات قرآنی ،تربیت و تزکیه انسانهاست طوریکه، تربیت وتزکیه نفوس انسانی در بیشتر آیات وروایات برتعلیم کتاب الهی اولویت دارد، خداوند می فرماید:  (یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَیُزَكِّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَهَ وَإِن كَانُوا مِن قَبْلُ لَفِی ضَلَالٍ مُّبِینٍ) چراکه تا انسان خود را ازپلیدی های گناه پاک نسازد، تعلیم کتاب خدا در او اثری نخواهد داشت ودر واقع سعادت نهایی وقرب حقیقی به خدای متعال ،تزکیه وتربیت نفس است ورضایت خداوند سبحان از انسان منوط به تزکیه نفس از آلودگی می باشد.
تحقیق حاضر در شش فصل جمع آوری شده که در فصل اول به کلیات تحقیق از قبیل ضرورت واهداف اشاره شده است ودر فصل دوم آن به بیان معنای لغوی واصطلاحی آن پرداخته ایم. اهمیت مبارزه با هوای نفس در تعالیم قرآنی وروایت یکی از مباحث مهم می باشد که در فصل سوم به آنها پرداخته شده است ودر فصل چهارم راههای مبارزه با هوای نفس و چگونگی مقابله با آن ونتایج مثبت مبارزه با هوای نفس اشاره شده ونتایج منفی پیروی از هوای نفس که در فصل پنجم وششم به آنها پرداخت شده است وکتابهای مختلفی از جمله کتاب « مراحل اخلاق در قرآن » تألیف جوادی آملی وکتاب «اخلاق در قرآن»تألیف مصباح یزدی وکتاب «سیری در نهج البلاغه» تألیف مطهری در این تحقیق استفاده شده که امیدوارم راهنمای خوبی برای خوانندگان محترم برای مبارزه با هوای نفس باشد.


فهرست مطالب

مقدمه    1
فصل اول: کلیات
هدف وضرورت تحقیق    3
پیشینه تحقیق    3
روش تحقیق    6
فصل دوم:معنی هوای نفس از نظر لغوی واصطلاحی
هوای نفس در لغت     7
معنی اصطلاحی هوای نفس    8
هوای نفس در قرآن مجید    10
فصل سوم: اهمیت مبازره با هوای نفس در تعالیم قرآنی وروایی
تزکیه ورحمت الهی    19
تزکیه یکی از اهداف اصلی بعثت پیامبران الهی    20
تاکید واهتمام ویژه قرآن کریم به موضوع تزکیه نفس    21
ارزش متزکی    25
اهمیت تزکیه ومبارزه با هوای نفس در روایات اسلامی    27

فصل چهارم: راه های مبارزه با هوای نفس
توجه به توصیه های عقل    30
توجه به فطرت خداجویی    36
اخلاص     41
توبه    45
ذکر    51
اطاعت از خدا ورسول در همه حال ( موارد)    57
توکل    60
توجه به معاد    65
پاکدامنی وحفظ نگاه به نامحرم     69
  اجتناب از لغو    70
پرداخت زکات    73
فصل پنجم: نتایج مبارزه با هوای نفس
تقوی برتر     76
اخلاص درنیت اعمال     81
فلاح ورستگاری     84
مبارزه با شیطان      86
علاقه به خلوت با خود وارتباط با خدا    89
خروج از سرگردانی وتشخیص حق از باطل    91
مسخره نکردن وعیب جویی نکردن ولقب های زشت ندادن    92
فصل ششم: نتایج مبارزه با هوای نفس
غفلت  وفراموشی خدا    97
انکار معاد    101
گمراهی وضلالت    104
هواپرستی ودگرگون شدن ابزار شناخت  وارزش ها    110
حب دنیا    112
ریا    115
بخل     117   
هلاکت وبدبختی     120
هواوهوس وحاکمیت فساد    123
نتیجه گیری کلی     125
منابع     127

 
 مقدمه
یکی از مهمترین موضوعات مطابق آیات قرآنی تزکیه وتربیت نفس است تا آن جا که به عنوان نمونه در قرآن سور? شمس را می توان سور? تهذیب نفس وتطهیر  قلوب از نا پاکی ها وناخالصی ها دانست،      ( وَالشَّمْسِ وَضُحَاهَا، وَالْقَمَرِ إِذَا تَلَاهَا، وَالنَّهَارِ إِذَا جَلَّاهَا، وَاللَّیْلِ إِذَا یَغْشَاهَا، وَالسَّمَاء وَمَا بَنَاهَا، وَالْأَرْضِ وَمَا طَحَاهَا، وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَاو ...)  در این سوره که محور برهمین معنا(تزکیه وتربیت نفس) دور می زند در آغاز سوره به یازده موضوع مهم از عالم خلقت وذات پاک الهی برای اثبات این معناکه فلاح ورستگاری در گرو تهذیب نفس است قسم یاد شده واین بیانگر اهمیت فوق العاده این موضوع از دیدگاه قرآن است (یعنی در هیچ موضوعی یازده  قسم به دنبال هم در قرآن نیامده است مگر در موضوع تزکیه نفس)
مبارزه با هوای نفس آثار مثبت فراوانی در همه ابعاد دارد ودر واقع وقتی شخص با تزکیه نفس خودرا بسازد جامعه ای راپاک ساخته است.
در این طریق موانع بسیار مهم وجود دارد که در راس آنها هواهای نفسانی است ونتیجه پیروی از هوای نفس، انکار معاد، گمراهی، غفلت وفراموشی خدا و.... می باشد لذا یکی از وظایف خطیر هر مومنی شناخت وبه کاربستن راههای مبازره با هوای نفس است. ورستگاری انسان نه در گرو پندارها وخیال هاست ونه در سایه مال وثروت ومقام ونه چیزهای دیگر بلکه در گرو پاکسازی روح وجان است وبدبختی انسان به خاطر آلودگی به گناه  وانحراف از مسیر تقوا وداشتن پایه های اعتقادی ضعیف است.


منابع
1-    الوسی,سیدمحمود,1415ق,«روح المعانی فی تفسیرالقرآن العظیم»چاپ اول,بیروت ,دار الکتب العمیه 
2-    ابن منظور,محمدابن مکرم,1414ق,«لسان الغیب»چاپ سوم,بیروت ,انتشارات دارصادر 
3-    امام خمینی(ره),روح الله,1371,«چهل حدیث»چاپ بیستم,تهران ,موسسه تنظیم ونشر اثارامام مکارم شیرازی,ناصر
4-    بابائی,احمد علی ,محمدی,رضا,زیرنظرمکارم شیرازی ,ناصر,1380ش,فهرست موضوعی تفسیرنمونه,شانزدهم,قم,مدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع)
5-    بندرریگی,محمد,1379,«فرهنگ جدید عربی-فارسی»,منجدالطلاب,چاپ دوم,انتشارات حر
6-    باقری,خسرو,1374ش,«نگاهی دوباره به تربیت اسلامی»چاپ سوم,انتشارات مدرسه تهران
7-    جوادی املی,عبدالله,1382,«معاددرقرآن»,ناشر,حجه السلام علی زمانی قمشه ای ,مرکز نشر اسراء
8-    جوادی املی,عبدالله,«مراحل اخلاق درقرآن»
9-    جوادی املی,عبدالله,1378,«حکمت عبادات»چاپ دوم,ناشر نشرمرکز اسراء
10-      جوادی املی,عبدالله,1382 ,«مراحل اخلاق درقرآن» چاپ چهارم,ناشرمرکزنشر اسراء
11-    حرانی,حسن بن شیعه,1404ق,«تحف العقول»,انتشارات جامعه مدرسین قم
12-    حسینی ,حسین بن احمد,1363-1364,تفسیر اثنی عشری,تهران,انتشاراتمیقات,چاپ اول
13-    خالقی,محمدجواد,1384,«اخلاق مدیران»,ج2,ناشرندای دوست
14-    دشغیب,ایت الله سیدعبدالحسین,1379,«گناهان کبیره»ناشر حاج محمد ضرابی
15-    رسولی محلاتی,سید هاشم,«کیفرگناه»جزءاول ودوم ,انتشارات کتابخانه صدر
16-    سادات,محمدعلی,1368,«اخلاق اسلامی»,چاپ ششم,انتشارات  سازمان مطالعه وتدوین کتب علوم اسلامی
17-    شر,سیدعبدالله,1374,الخلاق,ترجمه جباران,محمدرضا,چاپ ششم ,قم,موسسه ی انتشارات هجرت
18-    شیخ حر عاملی ,محمدبن حسین,1380,«وسائل الشیعه»,ترجه ی افراسیابی,علی,چاپ اول ,قم,انتشارات نهاوندی
19 - شیرازی,ناصروسایرهمکاران,1374ش,پیام قرآن,(تفسیر نمونه موضوعی,معاددرقرآن,چهارم,مدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع)
19-    طباطبایی,سیدمحمدحسین,1363,«تفسیرالمیزان»ترجمه ی موسوی همدانی,سیدباقر,دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه ی قم
20-    طبرسی ,شیخ ابوعلی فضل بن حسین,1360,«مجمع البیان القرآن»چاپ اول ,تهران,انتشارات فراهانی
21-    کتاب دانشنامه ی امام علی (ع),1382,ج دوم ,مبداومعاد,چاپ دوم ,ناشر سازمان پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی ,کتاب دانشنامه ی  امام علی (ع),زیر نظر علی اکبر رشاد,ج4,اخلاق رسلوک
22-    اخلاق عبادی,نویسندگان علی اصغر الهامی نیا,غلام عباس طاهر زاده,مرکز تحقیقات اسلامی نمایندگی ولی فقیه درسپاه,ناشرافق فردا,چاپ اول ,1379
23-    فلسفی,محمدتقی ,1382,«کتاب گفتار فلسفی»,بزرگسال وجوان ازنظر افکار وتمایلات,ج2
24-    قرآن کریم ترجمه فولاد وند,محمد مهدی,چاپ دوم,تهران,دارالقرآن الکریم قریشی,سیدعلی اکبر,قاموس قرآن,سیزدهم,تهران ,دارالکتاب
25-    قریشی,سیدعلی اکبر,1371,قاموس قرآن,چاپ ششم,تهران,دارالکتاب السلامیه
26-    قریشی,سیدعلی اکبر,1366,«تفسیراحسن الحدیث»چاپ اول تهران,بنیادبعثت
27-    مجلسی,محمدباقر,1403ق,«بحارالانوار»,چاپ دوم,بیروت,انتشارات الوفاء
28-    مصباح یزدی,محمد تقی,1379-1380,«اخلاق درقرآن»,مترجم علی شیروانی,اسکندری,محمد حسین,نار مدرسه ی اموزشی وپرورشی امام خمینی (ره)انتشارات دارالفکر
29-    مصاح یزدی, محمد تقی,1382,«یاراو»,چاپ دوم ,انتشارات موسسه آموزشی وپرورشی امام خمینی (ره)
30-    مصاح یزدی, محمد تقی,1383,«به سوی او»,چاپ سوم, انتشارات موسسه آموزشی وپرورشی امام خمینی (ره)
31-    معین,محمد حسین,1386,«فرهنگ فارسی معین»ج4,انتشارات نامن
32-    مطهری,مرتضی,«سیری در نهج البلاغه»,انتشارات صدرا
33-    مکارم شیرازی,ناصر,1361,«تفسیرنمونه»چاپ 41,تهران,انتشارات,دارالکتاب اسلامیه
34-    نراقی,مهدی,جامع السعادات,«علم واخلاق اسلامی»,باترجمه ی مجتبوی دکتر سید جلال الدین,چاپ اول,انتشارتا حکمت
35-    نراقی ,ملامحمد,معراج السعاده,انتشارات راه علم
36-    نهج البلاغه,امام علی(ع).