بررسی و مطالعه آثار حقوقی اذن در word

پیش گفتار
اهمیت موضوع
پیشینه تحقیق
فصول مطالب
روش تحقیق
اهمیت موضوع

مسأله اذن و آثار حقوقى آن در حقوق مدنى، از اهمیت ویژه‏اى برخوردار است. نظرى اجمالى به قانون مدنى و ابواب مختلف فقه امامیه، این حقیقت را آشكار مى‏سازد كه اذن در روابط حقوقى و اجتماعى افراد نقش به سزایى دارد.
در حقوق اموال، ضمن مباحث گوناگونى، چون حق انتفاع و حق ارتفاق، مسأله اذن به انتفاع یا اذن به ارتفاق مطرح گردیده است. هم‏چنین، در مباحث مربوط به قراردادها و در ضمن بحث از عقود معین، نقش و تأثیر اذن مورد توجه قرار گرفته است. قانون مدنى، در ضمن بحث از عقودى مانند بیع، رهن، هبه، ودیعه، عاریه، وكالت، ضمان و اجاره به بیان احكام و آثار آن مى‏پردازد.
نقش برجسته اذن، در میان مباحث مربوط به الزامات خارج از قرارداد نیز انكار ناپذیر است؛ مباحثى از قبیل: عدم جواز تصرف در مال دیگرى بدون اذن مالك، نقش اذن در تحقق عناوین امانت مالكى و امانت قانونى، تجاوز از حدود اذن و تأثیر آن در ضمان، در این خصوص قابل بررسى مى‏باشد.
در حقوق خانواده نیز، نقش و اهمیت اذن، به وضوح در جاى جاى مواد قانون مدنى و ابواب فقه دیده مى‏شود. اعتبار اذن ولىّ درنكاح دختر یا پسر صغیر و نیز در نكاح باكره، شرط بودن اذن زن درنكاح شوهر با برادرزاده یا خواهرزاده زن و نیز موقوف‏بودن ازدواج‏زن‏ایرانى‏باتبعه‏خارج،براذن‏دولت،ازجمله‏این‏موارداست.
اهمیت اذن، در عرف و تنظیم روابط اجتماعى نیز بر كسى پوشیده نیست. مالك با اذن خویش، تصرف در خوراكى‏ها و استراحت در خانه خویش را براى میهمان مباح مى‏سازد، یا به داماد و دخترش اذن مى‏دهد كه براى مدتى در یكى از اطاق‏هاى منزل او سكونت كنند، یا به دیگرى اذن مى‏دهد كه از اتومبیل او استفاده كند یا از میوه‏هاى باغ او بخورد.
موارد فوق و نمونه‏هاى فراوان دیگرى از تعارف‏ها و نزاكت‏ها كه با حیات اجتماعى و حقوقى افراد گره خورده و نقش مهمى در تنظیم روابط افراد جامعه با یك‏دیگر ایفا مى‏كند، اهمیت نقش و تأثیر اذن را در عرف و زندگى اجتماعى نشان مى‏دهد.
پیشینه تحقیق

با وجود اهمیّت و نقش مؤثر و فراگیر این نهاد حقوقى، قدر آن ناشناخته مانده است و در علم حقوق نیز چندان مطمح نظر واقع نشده و كتاب یا رساله‏اى مستقل در جهت تبیین ماهیت حقوقى، عناصر، آثار و احكام آن به رشته تحریر در نیامده است. در تألیفات گوناگون حقوقى و فقهى كه از اذن نامى برده شده، بیشتر احكام و آثار آن به صورت پراكنده مورد توجه و بررسى قرار گرفته است؛ نه مباحثى از قبیل ماهیت حقوقى، اوصاف، عناصر و تقسیمات اذن.
با این همه، در نوشته‏هاى حقوقى به تبع تفسیر و توضیح موادى از قانون مدنى كه به آثار و احكام و برخى از تقسیمات اذن پرداخته، مطالبى در این زمینه دیده مى‏شود. در منابع فقهى نیز به صورت پراكنده در ابواب گوناگون به ویژه در مباحث غصب، بیع فضولى، نكاح، اجاره، عقود اذنیّه، حجر و قیمومیّت، این موضوع طرف توجه واقع شده است.
فصول مطالب

اذن و آثار حقوقى آن را ضمن چهار بخش به ترتیب زیر بررسى خواهیم كرد:
بخش اول - كلیات؛
بخش دوم - عناصر و اركان اذن؛
بخش سوم - انحلال اذن؛
بخش چهارم - احكام و آثار حقوقى اذن.
مطالب بخش اول، طى سه مبحث جداگانه ارائه مى‏گردد. در این بخش ، تعریف و ماهیّت حقوقى اذن، تمییز آن از مفاهیم و نهادهاى حقوقى مشابه و تقسیمات دیگر آن مورد بررسى قرار مى‏گیرد.
بخش دوم، به بررسى عناصر و اركان اذن اختصاص دارد. اذن دهنده، مأذون، قصد انشا و مورد اذن، موضوعاتى است كه در این بخش مورد مطالعه قرار مى‏گیرد.
مسأله بطلان اذن و مواردى كه در آنها اذن مرتفع مى‏گردد، موضوع مورد بررسى در بخش سوم، خواهد بود.
سرانجام، بخش چهارم به بررسى و تبیین احكام و آثار حقوقى اذن مى‏پردازد. از آن‏جا كه برخى از احكام و آثار اذن به عقد یا ایقاع معینى اختصاص دارد، ولى پاره‏اى دیگر جنبه كلى داشته و نه تنها به عمل حقوقى معینى اختصاص ندارد، بلكه گاهى دایره شمول آن از محدوده اعمال حقوقى فراتر رفته، موارد دیگرى را نیز دربر مى‏گیرد، مطالب این بخش به دو شاخه تقسیم مى‏گردد: نخست احكام و آثار كلى اذن؛ به بیان دیگر قواعد عمومى، و در مبحث دوم احكام و آثار اذن در اعمال حقوقى بررسى خواهد شد.
روش تحقیق

با عنایت به اهمیّت موضوع تحقیق و فقدان پژوهش كافى از سوى حقوق‏دانان و فقها در خصوص ابعاد مختلف نهاد حقوقى اذن و نبود كتاب یا مقاله‏اى مستقل در این زمینه، تحقیقى ویژه در این مورد لازم مى‏نمود. از این رو، در كتاب حاضر در حد توان، سعى و اهتمام به عمل آمده تا با استمداد از منابع حقوقى و فقهى موجود، ابعاد مختلف مسئله مورد بررسى قرار گیرد.
در این تحقیق، تلاش بر آن است كه مباحث مطرح شده جنبه تطبیقى داشته باشد؛ بدین خاطر، در موضوعات مورد بحث، حقوق مدنى ایران بادیدگاه‏هاى فقیهان امامیه مقایسه گردیده به مبانى فقهى مواد قانونى مربوط اشاره مى‏شود. هم‏چنین در پاره‏اى موارد حقوق مدنى ایران با نظر به منابع فقهى اهل تسنن و حقوق مدنى سایر كشورهاى جهان به صورت تطبیقى بررسى شده است. افزون براینها رویه قضایى و نظریه‏هاى مشورتى نیز در این نوشته مد نظر بوده، آراى دادگاه‏ها، شعب و هیئت عمومى دیوان عالى كشور مورد مطالعه و تحلیل قرارگرفته‏است.
با این حال، به لحاظ آن‏كه مبناى نوشته حاضر بر اختصار است، در طرح مطالب غالباً مباحثى كه در قانون مدنى به آن اشاره شده و یا مواد قانون مدنى بر آن مبتنى مى‏باشد، مورد توجه قرار گرفته است؛ به ویژه در بخش آثار حقوقى اذن كه مى‏تواند موضوعات گسترده‏اى را شامل شود، این ملاك براى گزینش مباحث، مورد نظر بوده است.

منابع و ماخذ

1 - فقه و اصول
1 - آشتیانى، محمد حسن، كتاب القضا، دارالهجره، قم، 1404 ه.ق.(1363 ش).
2 - آشتیانى، محمود، شرح كتاب الاجاره من الشرایع‏، تقریرات شیخ مرتضى غروى آشتیانى، تهران، چاپخانه بهمن، 1343 ه .ش.
3 - آل كاشف الغطا، محمد حسین، تحریر المجله‏، 4 جلد (در دو مجلد)، مصر، مكتبه الكلیات الأزهریه، 1392ه.ق.(1972م).
4 - آملى، محمد تقى، مصباح الهدى فى شرح العروه الوثقى‏، 10 مجلدات، الطبعه الاولى: تهران، مطبعه الفردوسى، 1377ه.ق.
5 - ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر الحاوى لتحریر الفتاوى‏، 3 مجلدات، قم، مؤسسه النشر الاسلامى التابعه لجماعه المدرسین، 1410ه.ق.
6 - ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم، الفتاوى الكبرى‏، 5 مجلدات، بیروت، دار المعرفه للطباعه والتوزیع والنشر، (بى تا).
7 - ابن جزى، محمدبن احمد، القوانین الفقهیه‏، فقه المالكى، الطبعه الاولى: بیروت، دارالقلم، 1977م.
8 - ابن حزم، على بن احمد، المحلى‏، 8 مجلدات (11اجزا)، بیروت، المكتبه التجارى للطباعه و التوزیع و النشر، (بى تا).
9 - ابن رجب، عبدالرحمن بن احمد، القواعد فى الفقه الاسلامى‏، فقه الحنبلى، الطبعه الاولى: مصر، مكتبه الكلیات الازهریه، 1392ه.ق.(1972م).
10 - ابن رشد، محمد بن احمد، بدایه المجتهد و نهایه المقتصد، بیروت، دارالفكر، (بى‏تا).
11 - ابن عابدین، محمد امین بن عمر، مجموعه الرسائل‏، بیروت، دار احیاء التراث العربى، (بى تا).
12 - -، حاشیه ردّ المختار، 8 مجلدات، استانبول، دار قهرمان للنشر والتوزیع، 1984م.
13 - ابن قدامه، عبداللَّه بن احمد، المغنى‏، به همراه شرح كبیر از: ابن قدامه المقدسى، عبدالرحمن بن محمد، 14 مجلدات، بیروت، دارالكتاب العربى، 1403ه.ق.
14 - ابن قیم الجوزیه، محمد بن ابى‏بكر، الطرق الحكمیه فى السیاسه الشرعیه‏، بیروت، دار احیاء العلوم، (بى تا).
15 - ابن مفتاح، عبداللَّه بن مفتاح، شرح الأزهار، 4 مجلدات، الطبعه الثانیه: قاهره، مطبعه الحجازى، 1357ه.ق.
16 - ابن نجیم، زین العابدین بن ابراهیم، الأشباه والنظائر على مذهب ابى حنیفه النعمان‏، حققه عبدالعزیز محمد الوكیل، فقه الحنفى، قاهره، مؤسسه الحلبى و شركاء للنشر والتوزیع، 1387ه.ق.(1967م).
17 - اصفهانى، ابوالحسن، وسیله النجاه، مجلدین، الطبعه الثانیه: بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1397ه.ق.(1977م.)
18 - اصفهانى (كمپانى)، محمد حسین، بحوث فى الفقه‏، الطبعه الثانیه: قم، مؤسسه النشر الاسلامى التابعه لجماعه المدرسین، 1409ه.ق.
19 - -، حاشیه المكاسب‏، قم، مجلدین، دارالذخائر، 1408ه.ق.
20 - -، نهایه الدرایه‏، 3 مجلدات، الطبعه الاولى: قم، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1408ه.ق.
21 - الانصارى (شیخ انصارى)، مرتضى بن محمد امین، فرائد الاصول (رسائل)، قم: كتاب‏فروشى مصطفوى، 1374ه.ق.
22 - -، مكاسب‏، چاپ سنگى در یك مجلد، تبریز، مطبعه الاطلاعات، 1375ه.ق.
23 - بجنوردى، حسن، القواعد الفقهیه‏، 7 مجلدات، قم، اسماعیلیان، 1410ه.ق.
24 - البحرانى، یوسف بن احمد، الحدائق الناضره فى احكام العتره الطاهره‏، 25مجلدات، بیروت، دار الأضواء، 1405ه.ق.
25 - بروجردى نجفى، محمدتقى، نهایه الافكار، تقریرات آیه اللَّه آقا ضیاء عراقى، قم، مؤسسه نشر اسلامى، 1405ه.ق.
26 - توحیدى، محمد على، مصباح الفقاهه، تقریرات آیه اللَّه سید ابوالقاسم خویى، 7مجلدات، الطبعه الاولى: قم، انتشارات وجدانى،1368ش.
27 - الجزیرى، عبدالرحمان، الفقه على المذاهب الاربعه‏، 5 مجلدات، الطبعه السابعه: بیروت، دار احیاء التراث العربى، 1406ه.ق.(1986م.)
28 - جمعیه الدراسات الاسلامیه، موسوعه الفقه الاسلامى‏، بإشراف محمد أبوزهره، مطبعه مخیمر، قاهره: (بى‏تا).
29 - -، الجوامع الفقهیه‏، برخى از قدماى فقیهان امامیه، قم، كتابخانه آیه اللَّه نجفى مرعشى، 1404ه.ق.
30 - حجت كوه كمره‏یى، محمد، البیع‏، با تعلیقات شیخ ابوطالب تجلیل تبریزى، قم، مؤسسه نشر اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1409ه.ق.
31 - حكیم، محسن، مستمسك العروه الوثقى‏، 14 مجلدات، الطبعه الرابعه: نجف، مطبعه الآداب، 1391ه.ق.
32 -، نهج الفقاهه‏، نجف، مطبعه العلمیه، 1371ه.ق.
33 - الخطیب الشربینى، محمد، مغنى المحتاج الى معرفه معانى الفاظ المنهاج‏، فقه الشافعى، 4 مجلدات، مصر، مكتبه التجاریه الكبرى، 1374ه.ق.(1955م.)
34 - خراسانى (آخوند)، محمد كاظم، كفایه الاصول‏، مجلدین، الطبعه الاولى: تهران، العلمیه الاسلامیه، 1363ش.
35 - خمینى (الامام) روح‏اللَّه، البیع‏، 5 مجلدات، الطبعه الثالثه: قم، اسماعیلیان، 1363ش.
36 - -، تحریرالوسیله‏، مجلدین، الطبعه الثانیه: نجف، مطبعه الآداب، 1390ه.ق.
37 - -، المكاسب المحرمه‏، مع تذییلات لمجتبى الطهرانى، مجلدین، قم، المطبعه العلمیه، 1381ه.ق.
38 - خوانسارى، احمد، جامع المدارك فى شرح المختصر النافع‏، 5 مجلدات، قم، اسماعیلیان، 1405ه.ق.
39 - خوانسارى، موسى، منیه الطالب‏، تقریرات محقق نایینى، مجلدین، تهران، المطبعهالحیدرى، (بى تا).
40 - خوئى، ابوالقاسم، منهاج الصالحین‏، مجلدین، بیروت، دار الثرات الاسلامیه للطباعه و النشر و التوزیع، 1395ه.ق.
41 - رشتى، حبیب‏اللَّه، غصب‏، چاپ سنگى در یك مجلد، (بى‏نا)، تهران، 1322ه.ق.
42 - زیلعى، عثمان بن على، تبیین الحقایق فى شرح كنز الدقایق‏، فقه الحنفى، 6 مجلدات، الطبعه الثانیه: بیروت، دار المعرفه للطباعه و النشر، (بى تا).
43 - السالوس، على، فقه الشیعه الامامیه و مواضع الخلاف بینه و بین المذاهب الأربعه‏، كویت، مكتبه ابن تیمیه، 1398ه.ق.
44 - سرخسى، محمد بن احمد، المسبوط، فقه الحنفى، 14 مجلدات، بیروت، دارالمعرفه، (بى تا).
45 - السیوطى، عبدالرحمن بن ابى‏بكر، الأشباه والنظائر فى قواعد و فروع فقه الشافعیه‏، الطبعه الاولى: بیروت، دارالكتب العلمیه، 1413ه.ق.(1982م.)
46 - شاطبى، ابراهیم بن موسى، الموافقات فى اصول الشریعه‏، 4 مجلدات، بیروت، دارالمعرفه، (بى‏تا).
47 - شاكر، احمد محمد، نظام الطلاق فى الاسلام‏، دارالطباعه القومیه، 1389ه.ق. (بى‏جا).
48 - شلبى، محمد مصطفى، المدخل فى التعریف بالفقه الاسلامى و قواعد الملكیه و العقود فیه‏، بیروت، دارالنهضه العربیه، 1403ه.ق.(1983م.)
49 - شوشترى، اسداللَّه، مقابس الانوار و نفائس الاسرار، چاپ سنگى در یك مجلد، تبریز، مطبعه ماكنیه، 1322ه.ق.
50 - شهید اول، محمد بن مكى، الدروس الشرعیه فى فقه الامامیه‏، 3 مجلدات، الطبعه الاولى: قم، مؤسسه النشر الاسلامى التابعه لجماعه المدرسین، 1414ه.ق.
51 - -، القواعد و الفوائد، قم، مكتبه المفید، (بى‏تاp.
52 - -، اللمعه الدمشقیه، قم، دار الناصر، 1406ه.ق.
53 - شهید ثانى، زین الدین بن على، الروضه البهیه فى شرح اللمعه الدمشقیه‏، 10مجلدات، بیروت، دار العالم الاسلامى، (بى تا).
54 - -، مسالك الأفهام الى تنقیح شرایع الاسلام‏، مجلدین،الطبعهالاولى: قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه، 1413ه.ق.
55 - شیرازى، محمد، الفقه‏، 100 مجلدات، بیروت، دارالعلوم، 1410ه.ق.(1989م).
56 - طباطبایى، على، ریاض المسایل فى بیان الأحكام بالدلایل‏، معروف به شرح كبیر، مجلدین، قم، مؤسسه آل‏البیت للطباعه و النشر، 1440ه.ق.
57 - طباطبایى یزدى، محمد كاظم، تتمه و ملحقات العروه الوثقى‏، قم، منشورات مكتبه الداورى، (بى تا).
58 - -، حاشیه مكاسب‏، قم، مؤسسه مطبوعاتى اسماعیلیان، 1378ه.ق.
59 - -، سؤال و جواب‏، نجف، چاپخانه حیدریه، 1340ه.ق.
60 - -، عروه الوثقى‏، به همراه حواشى چهار مرجع تقلید معاصر، دو مجلد، قم، مؤسسه مطبوعاتى اسماعیلیان، 1412ه.ق.
61 - طوسى (شیخ طوسى) محمد بن حسن، المبسوط فى فقه الامامیه‏، 8 مجلدات، تهران، المكتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه، (بى تا).
62 - -، النهایه فى مجرد الفقه‏و الفتاوى‏، بیروت، دارالكتاب‏العربى، 1400ه.ق. (1980م.)
63 - عاملى، عبدالحسین، مسائل فقهیه‏، تهران، منظمه الأعلام الاسلامى، 1408ه.ق.
64 - عاملى، محمدبن على، مدارك الاحكام فى شرح شرائع الاسلام‏، 7 مجلدات، الطبعه الاولى: قم، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1410 ه. ق.
65 - عاملى، محمد جواد، مفتاح الكرامه فى شرح قواعد العلاّمه‏، 11 مجلدات، بیروت، دارالاحیاء التراث العربى، (بى تا).
66 - علامه حلى، حسن بن یوسف، تحریر الاحكام‏، دو جلد (در یك مجلد)، مشهد، مؤسسه طوس، (بى تا).
67 - -، تذكره الفقها، مجلدین، تهران، مكتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه، 1388ه.ق.
68 - -، قواعد الاحكام فى معرفه الحلال والحرام‏، مجلدین، الطبعه الاولى: قم، مؤسسه النشر الاسلامى، 1413ه.ق.
69 -، مختلف الشیعه فى احكام الشریعه‏، 2 جلد (در یك مجلد)، تهران، 1324ه.ق.
70 -، منتهى المطلب فى تحقیق المذهب‏، چاپ اول: مشهد، بنیاد پژوهش‏هاى اسلامى آستان قدس رضوى، 1412ه.ق.
71 - غروى تبریزى، على، التنقیح فى شرح العروه الوثقى‏، تقریرات آیه اللَّه سیدابوالقاسم خویى، قم، دارالهادى للمطبوعات، 141ه.ق.
72 - فاضل مقداد، مقداد بن عبداللَّه، تنقیح الرائع لمختصر الشرائع‏، حققه السیدعبداللطیف الكوهكمرى، 4 مجلدات، قم، مكتبه آیه اللَّه المرعشى، 1404ه.ق.
73 - فخر المحققین، محمدبن حسن، ایضاح الفوائد فى شرح القواعد، 4 مجلدات، قم، مطبعه العلمیه، 1388ه.ق.
74 - فیض، علیرضا، مبادى فقه و اصول‏، تهران، انتشارات دانشگاه تهران،1369ش.
75 - القارى، على محمد، من مرقاه المفاتیح‏، 5 مجلدات، بیروت، داراحیاء التراث العربى، (بى تا).
76 - قدیرى، محمد حسن، البیع‏، تقریرات امام خمینى، الطبعه الاولى: تهران، وزاره الثقافه و الارشاد الاسلامى، 1407ه.ق.
77 - القرافى، احمد بن ادریس، الفروق‏، فقه المالكى، 4 مجلدات، بیروت، دارالمعرفه للطباعه و النشر، (بى تا).
78 - القفال، محمد بن احمد، حلیه العلماء فى معرفه مذاهب الفقها، حققه و علّق علیه الدكتور یاسین احمد ابراهیم درادكه، 8 مجلدات، الطبعه الاولى: عمان، مكتبه الرساله الحدیثه، 1988م.
79 - كاشف الغطا، جعفر، كشف الغطا، اصفهان، انتشارات مهدوى، (بى تا).
80 - كاظمى خراسانى، محمد على، فوائد الاصول‏، تقریرات محقق نایینى، 4مجلدات، الطبعه الاولى: قم، مؤسسه النشر الاسلامى، 1409ه.ق.
81 - كركى (محقق ثانى)، على بن حسین، جامع المقاصد فى شرح القواعد، 9مجلدات، الطبعه الاولى: قم، مؤسسه آل‏البیت لاحیاء التراث، 1408ه.ق.
82 - گلپایگانى، محمد رضا، مجمع المسائل‏، مجموعه استفتائات از آیه اللَّه سید محمد رضا گلپایگانى، 3 مجلد، چاپ دوم: قم، دارالقرآن الكریم، 1404ه.ق.
83 - مالك بن انس، المدونه الكبرى‏، فقه المالكى، 6 مجلدات، مصر، مطبعه السعاده، 1323ه.ق.
84 - مامقانى، عبداللَّه، الاثنى عشریه‏، نجف، مطبعه المرتضویه، 1344ه.ق.
85 - -، مناهج المتقین‏، یك مجلد، نجف، مطبعه المرتضویه، 1344ه.ق.
86 - المجلس الأعلى للشؤون الاسلامیه، موسوعه الفقه الاسلامى‏، معروف به موسوعه جمال عبدالناصر، قاهره، 1410ه.ق.(1983م.)
87 - محقق‏حلى، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فى مسائل الحلال و الحرام‏، اخراج و تحقیق عبدالحسین محمد على بقال، مجلدین، قم، اسماعیلیان، 1408ه.ق.
88 -، المعتبر فى شرح المختصر، مجلدین، قم، مؤسسه سیدالشهدا، (بى‏تا).
89 - -، مختصر النافع فى فقه الامامیه‏، مصر، دارالكتاب العربى، (بى تا).
90 - محقق داماد، مصطفى، قواعد فقه (بخش مدنى)، چاپ اول: تهران، نشر علوم اسلامى، 1363ش.
91 - مراغى حسینى، عبدالفتاح بن على، عناوین الاصول‏، (بى‏جا)، (بى‏تا).
92 - مروارید، على اصغر، سلسله الینابیع الفقهیه‏، 25 مجلدات، الطبعه الاولى: بیروت، مؤسسه فقه الشیعه و الدار الاسلامیه، 1410ه.ق.
93 - مغنیه، محمد جواد، فقه الامام جعفر الصادق‏، 3 مجلدات (6 اجزا)، الطبعهالرابعه: بیروت، دارالجواد، 1402ه.ق.(1982م.)
94 - -، الفقه على المذاهب الخمسه‏، الطبعه السابعه: بیروت، (بى‏نا)، 1402ه.ق. (1982م.)
95 - مقدس اردبیلى، احمد بن محمد، مجمع الفائده و البرهان فى شرح ارشادالأذهان‏، 10مجلدات، قم، مؤسسه النشر الاسلامى، 1412ه.ق.
96 - الموسوى السبزوارى، عبدالاعلى، مهذب الاحكام‏، نجف، مطبعه الآداب، 1403ه.ق. (1983م.)
97 - میرزاى قمى، ابوالقاسم، جامع الشتات‏، تصحیح مرتضى رضوى، سه مجلد، چاپ اول: تهران، سازمان انتشارات كیهان، 1371ش.
98 - نجفى، محمد حسن، جواهر الكلام فى شرح شرایع الاسلام‏، 43 مجلدات، تهران، دارالكتب الاسلامیه، 1392ه.ق.
99 - نراقى، احمد بن محمد مهدى، عوائد الایام‏، قم، مكتبه بصیرتى، 1408ه.ق.
100 - -، مستند الشیعه‏، مجلدین، تهران، المكتبه المرتضویه، (بى تا).
101 - نووى، یحیى بن شرف، منهاج الطالبین و عمده المفتین‏، مصر، مكتبه التجاریه الكبرى، (بى‏تا).
102 - هیتمى، احمد بن حجر، المنهاج القویم‏، الطبعه الثانیه: دمشق، مؤسسه علوم القرآن، 1978م.
2- حقوق مدنى
1 - ابوزهره، محمد، الأحوال الشخصیه‏، الطبعه الثالثه: قاهر، دارالفكر العربى، 1377ه.ق. (1957م.)
2 - -، شرح قانون الوصیه‏، قاهره، دارالفكر العربى، 1409ه.ق.
3 - اسود، نقولا، القانون المدنى (المدخل و الأموال)، لبنان، الجامعه اللبنانیه، 1986م.
4 - امامى، اسداللَّه، حقوق مدنى (7)، جزوه درسى، قم،(مجتمع آموزش عالى قم) سال تحصیلى 1367-68.
5 - امامى، حسن، حقوق مدنى‏، چاپ نهم: تهران، كتاب‏فروشى اسلامیه،1371.
6 - امیرى قائم مقامى، عبد المجید، حقوق تعهدات‏، تهران، سازمان چاپ كیهان، 1347.
7 - بروجردى عبده، محمد، كلیات حقوق اسلامى‏، چاپ دوم: تهران، مؤسسه وعظ و تبلیغ اسلامى، 1339.
8 - جعفرى لنگرودى، محمد جعفر، ترمینولوژى حقوق‏، تهران، بنیاد راستا، 1363.
9 - -، حقوق اموال‏، تهران، كتابخانه گنج دانش، 1368.
10 - -، حقوق تعهدات‏، چاپ اول: قم، انتشارات مدرسه عالى امور قضایى وادارى، 1354.
11 - -، دایره المعارف حقوق مدنى و تجارت‏، تهران، حقوق تعهدات عقود و ایقاعات، بنیاد راستا، 1357ش.
12 - -، دانشنامه حقوقى‏، 5 مجلد، تهران، مشعل آزاد، 1358-1356ش.
13 - حسینى نژاد، حسینقلى، مسؤولیت مدنى‏، چاپ اول: تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتى، 1370.
14 - حكیم، عبد الحمید، الموجز فى شرح القانون المدنى‏، مجلدین، الطبعه الثانیه: بغداد، 1967م.
15 -، الوسیط فى نظریه العقد، بغداد، 1387ه.ق.(1967م.)
16 - خروفه، علاءالدین، عقد القرض‏، الطبعه الاولى‏گ بیروت، مؤسسه نوفل، 1982م.
17 - رستم‏باز لبنانى، سلیم، شرح المجله‏، الطبعه الثالثه: بیروت، داراحیاء التراث العربى، (بى تا).
18 - سكرى سرور، محمد، نظام الزواج‏، بیروت، دارالفكر العربى،( بى تا).
19 - سنهورى، عبدالرزاق احمد، الموجز فى النظریه العامه للإلتزامات فى القانون‏المدنى المصرى‏، قاهره،1946م.
20 - -، مصادر الحق فى الفقه الاسلامى‏، بیروت، داراحیاء التراث العربى، 1954-1953م.
21 - -، الوسیط فى شرح القانون المدنى‏، بیروت، داراحیاء التراث العربى، (بى تا).
22 - شایگان، على، حقوق مدنى ایران‏، چاپ دوم: تهران، شركت سهامى چاپ، 1319.
23 - شهیدى، مهدى، حقوق مدنى (3)، جزوه درسى، تهران، انتشارات دانشكده حقوق‏دانشگاه شهید بهشتى، سال تحصیلى 1367-68ش.
24 - -، سقوط تعهدات‏، چاپ اول: تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتى، 1368.
25 - صفایى، حسین و امامى،اسداللَّه،؛ حقوق خانواده (نكاح و انحلال آن) چاپ دوم: تهران‏، انتشارات دانشگاه تهران، 1370ش.
26 - -، حقوق مدنى (3)، جزوه درسى، تهران، انتشارات دانشكده حقوق دانشگاه شهید بهشتى، سال تحصیلى 1358-59ش.
27 - عاملى، باقر، حقوق خانواده‏، تهران، مدرسه عالى دختران، 1350ش.
28 - عدل، مصطفى، حقوق مدنى‏، چاپ هفتم: تهران، مؤسسه چاپ و انتشارات امیركبیر، 1342ش.
29 - عكاشه، محمد عبدالعال، القانون الرومانى‏، بیروت، الدار الجامعیه، 1988م.
30 - عمید، موسى، هبه و وصیت‏، تهران، چاپخانه علمى،1342ش.
31 - كاتوزیان، ناصر، ایقاع‏، چاپ اول: تهران، نشر یلدا، 1370ش.
32 - -، ضمان قهرى مسؤولیت مدنى‏، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1369ش.
33 - -، قواعد عمومى قراردادها، 5 مجلد، تهران، بهنشر،:1366 ش.
34 - كاشانى، محمود، عقد اجاره‏، جزوه درسى، تهران، انتشارات دانشكده حقوق دانشگاه شهید بهشتى، سال تحصیلى 1358-59ش.
35 - -، نظریه تقلب نسبت به قانون‏، چاپ دوم: تهران، انتشارات دانشگاه ملى ایران، 1354ش.
36 - محقق داماد، مصطفى، حقوق خانواده نكاح و انحلال آن‏، تهران، نشر علوم اسلامى، 1365ش.
37 - اصل لزوم در عقود و مجارى آن در فقه امامیه، مجله تحقیقات‏حقوقى، شماره 11-12، تهران، انتشارات دانشكده حقوق دانشگاه شهید بهشتى، پاییز - زمستان‏1371 و بهار - تابستان‏1372ش.
38 - مهرپور، حسین، اجازه ولىّ در عقد نكاح‏، مجله تحقیقات حقوقى شماره‏11-12، تهران، انتشارات دانشكده حقوق دانشگاه شهید بهشتى، پاییز زمستان 1371 و بهار - تابستان‏1372ش.
39 - -، دیدگاه‏هاى جدید در مسایل حقوقى‏، چاپ اول: تهران، انتشارات اطلاعات، 1372ش.
40 - نورى، رضا، حقوق مدنى (شفعه وصیت ارث)، تهران، پاژنگ، 1372ش.
41 - النقیب، عاطف، نظریه العقد، الطبعه الاولى: بیروت، منشورات عویدات‏1988م.
3 - فرهنگ ها، رویه قضایى و سایر كتاب‏ها
1 - ابن منظور، محمد بن مكرم، لسان العرب‏، 18 مجلدات، قم، ادب الحوزه، 1405ه.ق.
2 - الاحمد نگرى، عبدالنبى، جامع العلوم فى اصطلاحات الفنون‏، معروف به‏دستور العلماء، 4 مجلدات، الطبعه الثانیه: بیروت، مؤسسه الاعلمى للمطبوعات، 1395ه.ق. (1975م.)
3 - بروجردى عبده، محمد، اصول قضایى (حقوقى)، قسمت اول از سال 1292 تا سال 1310 و قسمت دوم از سال 1311 تا سال 1319، تهران، مطبعه ایران، 1311ش.
4 - الجوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه‏، حققه احمد عبدالغفور عطار، 6 مجلدات، الطبعه الثالثه: بیروت، دارالعلم للملایین، 1404ه.ق. (1984م.)
5 - الحر العاملى، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه الى تحصیل مسائل الشریعه‏، عنى بتصحیحه و تحقیقه و تذییله عبدالرحیم الربانى الشیرازى، 20 مجلدات، بیروت، داراحیاء التراث العربى، (بى تا).
6 - خلیل بن احمد، العین‏، حققه الدكتور مهدى مخزومى و الدكتور ابراهیم سامرائى، 9 مجلدات، الطبعه الثانیه: قم، دارالهجره، 1409ه.ق.
7 - الخورى، سعید، اقرب الموارد فى فصح العربیه و الشوارد، 3 مجلدات، (بى‏نا)، (بى‏جا)، (بى‏تا).
8 - راغب اصفهانى، حسین بن محمد، المفردات فى غریب القرآن‏، چاپ دوم: تهران، دفتر نشر كتاب، 1404ه.ق.
9 - زبیدى، محمد مرتضى، تاج العروس من جواهر القاموس‏، 10 مجلدات، بیروت، منشورات دارمكتبه الحیاه، (بى تا).
10 - زمخشرى، محمود بن عمر، اساس البلاغه‏، مصر، دارالكتب المصریه، 1372ه.ق. (1953م.)
11 - شهیدى، موسى، موازین قضایى‏، چاپ سوم: تهران، محمد على علمى، 1340ش.
12 - صدر حاجى سید جوادى، احمد،(و دیگران) دایره المعارف تشیع‏، چاپ اول: تهران، سازمان دایره المعارف تشیع، 1368ش.
13 - صفى پور، عبدالرحیم بن عبدالكریم، منتهى الارب فى لغه العرب‏، تهران، انتشارات كتابخانه سنایى، (بى تا).
14 - طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏، تصحیح و تعلیق سید هاشم رسولى محلاتى، 5 مجلدات، تهران، مكتبه العلمیه الاسلامیه، (بى تا).
15 - طریحى، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین‏، 6 مجلدات، نجف، دارالكتب العلمیه، (بى تا).
16 - عبدالباقى، محمد فؤاد، المعجم المفهرس لألفاظ القرآن الكریم‏، قاهره، دارالكتب المصریه، 1364ه.ق.
17 - فیروزآبادى، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، 4 مجلدات، مصر، مكتبه التجاریه الكبرى، (بى تا).
18 - قربانى، فرج‏اللَّه، آراء وحدت رویه دیوان عالى كشور: حقوقى‏، از سال 1328 تا سال 1371، تهران، فردوسى،1371ش.
19 - قریشى، على اكبر، قاموس قرآن‏، چاپ سوم: تهران، دارالكتب الاسلامیه، 1361ش.
20 - كیهان (آرشیو حقوقى) مجموعه رویه قضایى‏، آراى هیأت عمومى دیوان‏عالى كشور از سال 1327 تا سال 1342، جلد 2 (آراء مدنى) تهران،1342ش.
21 - متین، احمد، مجموعه رویه قضایى‏، قسمت حقوقى، آراى شعب و هیأت‏هاى عمومى دیوان‏عالى كشور از سال 1311 تا سال 1335، تهران، چاپ‏خانه هاشمى، (بى‏تا).
22 - المقرى، احمد بن محمد، مصباح المنیر، مصر، مكتبه محمد على صبیح و اولاده، 1347ه.ق.(1929م.)
23 - موسوى بجنوردى، كاظم، ( و دیگران ) دایره المعارف بزرگ اسلامى‏، چاپ اول: تهران، مركز دایره المعارف بزرگ اسلامى، 1369ش.
24 - مهرپور، حسین، مجموعه نظریات شوراى نگهبان‏، دوره اول از تیر ماه 1359 تا تیر ماه 1365، چاپ اول: تهران، مؤسسه كیهان، 1371ش.
25 - میر محمد صادقى، حسین، واژه نامه حقوق اسلامى‏، چاپ اول: تهران، بخش فرهنگى جهاد دانشگاهى دانشگاه شهید بهشتى، 1369ش.
26 - نیك فر، مهدى، قانون مدنى در آراى دیوان‏عالى كشور، چاپ اول: تهران، مؤسسه كیهان، 1371ش.
27 - هیأت عمومى دیوان‏عالى كشور، موازین قضایى هیأت عمومى دیوان عالى كشور (مدنى)، چاپ اول: تهران، انتشارات حسینیه ارشاد،1364ش.

ب - منابع انگلیسى

1 _ Adams, John & Brownsword, Roger; Contract Law; 2th ed, Fontana Press,London: 1988.
2 _Americana(Encyclopedia); Americana Corporation,U.S.A: 1963.
3 _ Black, Henry; Law Dictionary; 5th ed,West Publishing Co, U.S.A: 1983.
4 _Britanica(Encyclopedia); The University of Chicago,U.S.A: 1974.
5 _ Brown, W.J; GCSE Law; 4th ed, Sweet & Maxwell,London: 1989.
6 _Code of U.S.A; Washington U.S. Gowerment Printing Office, U.S.A: 1933.
7 _ Collin, P.H; law Dictionary; 4th ed, Universal Book Stall, India: 1992.
8 _ Harlow, Carol; Tort Law; First ed, Fontana Press,London: 1987.
9 _ James, Philips; Introduction to English Law; 9th ed, London: 1979.
10 _ Padfield, C.F; Law Made Simple; 7th ed, Oxford, London: 1989.
11 _ Robert & Collins; French- English, English- French Dictionary;3e ed, Paris: 1991.
12 _Sills,David .L; International Encyclopedia of Social Sciences;
13_ Treitel, G.H; An Outline of The law of Contract; 4th ed, Butterworths, London: 1989.
14 _ Vasan, R.S. & B.L, M.A; Latin Words and Phrases for Lawyers; 1th ed, Datinder s. sodhi, Canada: 1980.

ج به زبان فرانسه

1 _ Carbonnier (Jean); Droit civil; T. II, 1962; T. IV Obligations, Paris, 1976.
2 _ Dalloz; Recueil periodique et critique de jurisprudence, de Legislationset de la Doctrine, paris.
3 _ Encyclopedie Juridique; Repertoire de droit Civil, sous la direction de Emanuel Verger et George Ripert, Paris, 1951.
4 _ eill (Alex); Droit Civil; Les obligations, Precis Dalloz,Paris, 1971.
5 _ Grand Larous(Encyclopedia); Librairie Larousse,paris: 1968.
6 _ Planiol et Ripert, Traite; pratique de Droit civilFrancais; 2e ed, T. Vs, Parpaul Esmcin, T. VII, par paris,1952 et su