مقاله سنجش تأثير اجراي سيستم پنج اس (5S) بر بهره‌وري شرکتهاي تحت پوشش ايران خودرو در word

توضیحات پروژه

 مقاله سنجش تأثير اجراي سيستم پنج اس (5S) بر بهره‌وري شرکتهاي تحت پوشش ايران خودرو در word دارای 195 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله سنجش تأثير اجراي سيستم پنج اس (5S) بر بهره‌وري شرکتهاي تحت پوشش ايران خودرو در word  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه و مقالات آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله سنجش تأثير اجراي سيستم پنج اس (5S) بر بهره‌وري شرکتهاي تحت پوشش ايران خودرو در word

فصل اول 
1-1- مقدمه 
2-1- بیان ضرورت تحقیق 
3-1- موضوع تحقیق 
4-1- بهره‌وری در ایران 
5-1- لزوم توجه به بهره‌وری در ایران 
6-1- سازمان بهره‌وری ملی ایران 
7-1- بهره‌وری در صنایع کشور و صنعت خودرو 
8-1- شواهد پایین بودن بهره‌وری در ایران و نازل بودن اکثر عوامل مرتبط با پنج‌اس 
9-1- تاریخچه پنج‌اس 
10-1- اهمیت موضوع تحقیق 
11-1- نوع تحقیق 
12-1- قلمرو تحقیق 
13-1- فرضیات تحقیق 
14-1- تعریف متغیر مستقل و وابسته 
15-1- واژه های کلیدی مورد استفاده 
فصل دوم 
1-2- بهره‌وری به عنوان یک نظریه جامع 
2-2- مفهوم عام بهره‌وری 
3-2- مولفه های بهره‌وری 
4-2- اهمیت موضوع 
5-2- تاریخچه بهره‌وری 
6-2- روشهای ارتقاء بهره‌وری 
1-6-2- الگوی ماهواره‌ای 
2-6-2- سیستم (PRICE) 
3-6-2- مدل وروم (Vroom) 
7-2- شیوه های تحلیل بهره‌وری 
8-2- فنون بهبود بهره‌وری 
1-8-2- بهبود بهره‌وری ارزش افزوده از طریق مدیریت مالی 
2-8-2- رویکرد سینک کیفیت در بهره‌وری Sink 
3-8-2- چرخه بهره‌وری 
4-8-2- روش نظام مند در بهبود بهره‌وری (Systematic) 
5-8-2- دوایر بهبود بهره‌وری (PIC) 
9-2- راهبردهای بهره‌وری 
1-9-2- راهبرد تحول و نوآوری 
2-9-2- راهبرد بهبود 
10-2- عوامل موثر بر بهره‌وری 
1-10-2- عوامل مطرح شده توسط سومانس (Sumanth-1989) 
2-10-2- عوامل مطرح شده توسط پروکپنکو (Prokopenko-1987) 
11-2- عوامل موثر بر بهره‌وری یک سازمان 
12-2- اندازه گیری بهره‌وری 
1-12-2- اندازه گیری بهره‌وری کل 
2-12-2- اندازه گیری بهره‌وری عامل سرمایه 
3-12-2- اندازه گیری بهره‌وری عامل کار 
13-2- اثر نوآوری بر بهره‌وری 
14-2- فرهنگ بهره‌وری ملی و سازمانی 
15-2- مشخصات حرکت بهره‌وری 
16-2- مشکلات بهره‌وری 
17-2- سیستم پنج‌اس 
1-17-2- تحول پنج‌اس 
2-17-2- مفهوم پنج‌اس 
3-17-2- پنج‌اس کاربردی 
4-17-2- درک درست برای درک درست پنج‌اس باید به موارد ذیل توجه شود 
5-17-2- تکنیکهای کاربردی در پنج‌اس 
6-17-2- فعالیتهای جامع و بهم پیوسته 
7-17-2- فواید اجرای پنج‌اس 
8-17-2- روش عملی اجرای پنج‌اس 
9-17-2- نکات مهم و اساسی اجرای پنج‌اس 
18-2- هفت سین صنعتی 
19-2- پنج‌اس یا «پنج ت»؟ 
20-2- تاریخچه بهره‌وری در ایران خودرو 
1-20-2- نحوه اجرای سیستم پنج‌اس در ایران خودرو (دستورالعمل) 
2-20-2- سلسله مراتب 
3-20-2- ملاحظات در خط کشی محل ورود و خروج کالا و پرسنل 
4-20-2- استفاده از دستورالعمل برچسب قرمز (Red Tag) 
5-20-2- سیستم هدفگذاری هوشین 
6-20-2- سیستم پیشنهادات (SS) 
7-20-2- سیستم T.T.ROOM 
8-20-2- اهداف و رسالتها 
21-2- توسعه بهره‌وری در ساپکو 
22-2- کمی راجع به شرکت ایساکو 
فصل سوم 
1-3- مقدمه 
2-3- روش تحقیق پژوهش حاضر 
3-3- تعریف جامعه 
4-3- آشنایی با جامعه آماری 
1-4-3- تاریخچه ایران خودرو 
2-4-3- نحوه نمونه گیری و انتخاب شرکتهای مورد نظر 
5-3- حجم نمونه و روش نمونه گیری 
6-3- ابزار جمع آوری داده‌ها 
7-3- پرسشنامه 
8-3- روشهای آماری مورد استفاد جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها 
9-3- مراحل آزمون تحلیل واریانس 
10-3- همبستگی 
11-3- بررسی اعتبار ابزار سنجش 
12-3- روایی ابزار سنجش 
فصل چهارم 
1-4- نتایج آزمون تحلیل رگرسیون 
1-1-4- آزمون فرضیه اصلی 
2-1-4- آزمون فرضیه های فرعی 1 تا 5 
3-4- نتایج ضمنی تحقیق 
4-4- آزمون تحلیل واریانس فریدمن 
5-4- بررسی همبستگی بین اجزاء سیستم 5S و بهره‌وری 
فصل پنجم 
1-5- نتایج بدست آمده 
2-5- پیشنهادها 

چکیده

امروزه بهره‌وری مفهومی بحث‌انگیز و موضوعی باب روز است که در کتابها، مجلات و مقالات و روزنامه‌ها دائماً به چشم می‌خورد. مورد استفاده آن وقتی است که هدف، ایجاد بهبود در ارائه کالا و خدمات باشد و ساده‌ترین رابطه تعریف شده برای آن نسبت به محصول نهایی (ستاده) با وسایل به کار رفته برای تولید آن (داده‌ها) است

فن خانه تکانی صنعتی، آراستگی،‌ هفت سین صنعتی. پنج‌اس و یا پنج ت (که با هر عنوانی نامیده شود، ماهیتاً تفاوتی نخواهند کرد.) که از اساسی‌ترین شیوه‌های بهبود بهره‌وری است که اخیراً در کشور ما از کارخانه‌های ژاپنی الگوبرداری شده است و ژاپنی‌ها پس از جنگ جهانی دوم آن را از فرهنگ صنعتی آمریکا اقتباس کرده‌اند. اما با فرهنگ ملی و سنتی خود ممزوج نموده و پدیده‌ای بومی از آن پدید آورده‌اند که در تمامی صنایع‌شان به کار گرفته می‌شود

به طور مختصر این اصول عبارتند از

1- سوا کردن و تفکیک وسایل ضروری کار از غیرضروری‌ها (ساماندهی) 2- سرو سامان دادن و مرتب چیدن وسایل ضروری (نظم و ترتیب) 3- سپیدی و پاکیزگی محیط کار (نظافت) 4- سلامتی، بهداشت و ایمنی در محیط کار (استانداردسازی) 5- سازمان یافتگی و انضباط کاری(انضباط)

در برخی واحدهای تولیدی اصول ششم و هفتمی که عبارتند از

6- سخت کوشی و با تمام نیرو کار کردن و 7- سماجت در انجام کارهای خوب برای تبدیل آن به عادت. به پنج اصل سابق افزوده و به کار گرفته می‌شود

ادعا می‌شود در سیستمهایی که مدیریت کیفیت جامع (TQM) را اعمال نموده‌اند. اجرای فن «پنج اس» بهترین راه برای ارتقاء بهره‌وری است. اجرای این تکنیک می‌تواند مدیران را در بکارگیری فنون مدیریت نوین مانند مدیریت دیداری Visual Management، عملیات بهبود مستمر یا کایزن KAIZEN برچسب قرمز Red Tug سیستم پیشنهادات Suggestion System و سیستم هدف گذاری هوشین C&J system یاری دهد

صنایع خودروسازی کشور امروزه بالاترین درصد نقدینگی را در قیاس با سایر صنایع به خود جذب می‌کند. لذا تولید به صرفه، بهره‌وری و سودآور بودن آن هم برای این صنعت و هم برای افتصاد کشور اهمیت بالایی دارد

گروه صنعتی ایران خودرو به عنوان اولین سازنده اتومبیل در کشور موسسه‌ای که در حال حاضر دو سوم از تولید اتومبیل و بازار داخل کشور آنرا به خود اختصاص داده است، از سال 1373 با استقرار گروه جدید مدیریتی، توجه خاصی به فنون امروزی مدیریت و رویکردهای ارتقاء بهره‌وری مبذول داشته است. در این راستا از سال 1375 فن 5S  را در کارنجات تحت پوشش خود به اجرا درآورده که نتایج چشمگیری هم از بکارگیری این سیستم، عاید این شرکت شده است

در گوشه و کنار صنایع ما مدیران و واحدهایی هستند که با هدف توسعه،‌ بهبود و بهره‌وری، سیستم 5S و با دیگر رویکردهای نوین مدیریت را در کارگاه و کارخانه خود اجرا می‌کنند. اما ایران خودرو به عنوان شرکتی بزرگ و موفق در بین شرکتهای ایرانی، توانسته نتایج بهتر و دلگرم کننده‌تری از اجرای این سیستم کسب کند

تصور ما از واحدهای صنعتی یک محیط روغنی ، چرب و کثیف با فضایی مملو از دوده. براده فلزات و دیگر آلودگی‌هاست. امادر کارخانه‌هایی که به طور موفق این سیستم را اجرا کرده اند، چنین چیزی به چشم نمی‌خورد و به کارگیری اصطلاح کارخانه‌هایی که به طور موفق این سیستم را اجرا کرده‌اند، چنین چیزی به چشم نمی‌خورد و به کارگیری اصطلاح کارخانه‌های اتاق نشیمن برای آنها دور از واقعیت نیست

به اعتقاد من، ما ایرانیان ذاتاً مردمی پاکیزه هستیم و آنچه باید متوجه آن باشیم صنعتی کردن این مفاهیم ملی/ مذهبی و از خانه به کارخانه بردن آنهاست، تا خود را باور کنیم و دریابیم هیچکدام از این اس‌ها واقعاً مطلب جدید و بدیعی نیستند

در استفاده از این رویکرد، آموزش و فرهنگ‌سازی اولین عامل مهم محسوب می‌شود، چون «انسان با کیفیت، محصول با کیفیت تولید می‌کند.» و در کارخانه‌هایی که خط تولید وجود دارد هر ایستگاه یا واحد تولیدی،‌ ایستگاه قبلی است. به کارگیری سیستم 5S می‌تواند موجب بالارفتن روحیه کارکنان و علاقمندی آنها به کار، بهبود ایمنی، کاهش آلودگی محیط کار، کاهش نرخ خرابی ماشین آلات و دستگاهها، بهبود روش کنترل مدیریتی،‌ کمک مشارکت جمعی و تقویت خود کنترلی همه کارکنان و در یک کلمه افزایش بهر‌ه‌وری می‌باشد

 1-2- بهره‌وری به عنوان یک نظریه جامع

بهره‌وری یک نظریه جامع بوده و در کلیه نظام های اقتصادی و اجتماعی مشترک است. فرانسواکنی یکی از بنیانگذاران علم اقتصاد در کتاب خود تحت عنوان دیدگاه تاریخی نظریه‌های اقتصادی به طرفداری از فیزیوکراسی (حکوت عوامل طبیعی) پرداخت و در نیمه اول قرن هیجدهم، نظریه‌ای برای بهره‌وری ارائه داد. در این نظریه، زمینه و کشاورزی به عنوان منابع ثروت حقیقی، در نظر گرفته شد[1]

آدام اسمیت در کتاب ثروت ملل به دقت روابط بین کار انسان و تقسیم کار را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و مفهومی از بهره‌وری که کاملاً مناسب جهان معاصر آن دوره بود، ارائه داد. کارل مارکس خالق نظریه سوسیالیسم علمی با ارائه نظریه ارزش نیروی کار، مسائل بهره‌وری را در رابطه با تجهیزات،‌ تسهیلات و کار در کارخانجات تولیدی مورد بحث و بررسی قرار داد

2-2- مفهوم عام بهره‌وری

 تعریف‌های کلی ارائه شده توسط هر یک از سازمان‌های بین المللی مرتبط با بهره‌وری از نظر مفهوم چندان تفاوتی با یکدیگر ندارند. برای نمونه چند مورد از آنها را ذکر می‌کنیم

1-  OECD [2](یا OEEC [3]سازمان توسعه همکاریهای اقتصادی اروپا): بهره‌وری عبارت است از خارج قسمت خروجی (میزان تولید) بر یکی از عوامل تولید

2-  ILO[4] (سازمان بین المللی کار): محصولات مختلف با ادغام چهار عامل اصلی تولید می‌شوند، این چهار عامل عبارتند از زمین، سرمایه، کار و سازماندهی . نسبت این عوامل بر تولید، معیاری برای سنجش بهره‌وری است

3-   EPA[5] (آژانس بهره‌وری اروپا): بهره‌وری درجه استفاده مؤثر از هر یک از عوامل تولید است

بهره‌وری در درجه اول یک دیدگاه فکری است که همواره سعی دارد آنچه را که در حال حاضر موجود است،‌ بهبود بخشد. بهره‌وری مبتنی بر این عقیده است که انسان می‌توان کارها و وظایفش را هر روز بهتر از روز پیش به انجام رساند. علاوه بر آن بهره‌وری مستلزم آن است که به طور پیوسته تلاش‌هائی در راه انطباق فعالیت‌های اقتصادی با شرایطی که دائماً حال تغییراست و همچنین تلاش‌هایی برای به کارگیری نظریه‌ها و روش‌های جدید انجام گیرد. بهره‌وری ایمان راسخ به پیشرفت انسانها است.[6]

4-  بر پایه تعریف منعکس در اعلامیه تشکیل مرکز بهره‌وری ژاپن JPC[7] هدف از بهبود بهره‌وری در وهله نخست عبارت است از به حداکثر رساندن استفاده از منابع نیروی انسانی،‌ تسهیلات و غیره به طریق علمی، کاهش هزینه‌های تولید گسترش بازارها، افزایش اشتغال و کوشش برای افزایش دستمزدهای واقعی و بهبود معیارهای زندگی،، آنگونه که به سود کارگر،‌ مدیریت و عموم مصرف کنندگان باشد

3-2- مؤلفه‌های بهره‌وری:‌

بهره‌وری معیار سنجش فعالیتها است. از آنجا که فعالیتهای انسان نمی تواند بدون هدف و مقصد باشد، وقتی سخن از بهره‌وری پیش می‌آید، سنجش هر فعالیتی در ارتباط با هدف انجام آن فعالیت قرار می‌گیرد. این مسأله از دو زاویه کاملاً جدا از یکدیگر قابل برسی است. از یک سو نفس مفید و مؤثر بودن فعالیت برای دستیابی به هدف مورد سؤال است و از سوی دیگر راندمان (بازده) فعالیت مطرح می‌شود. بنابراین باید گفت بهره‌وری دو مؤلفه دارد، یکی کارآیی و دیگری اثربخشی

الف- کارایی: در این قیمت توانایی به دست آوردن ستاده (بیشتر) از داده کمتر مطرح است( خوب کارکردن)

ب- اثر بخشی: در این بخش پاسخ به این سئوال مطرح می‌شود که آیا نتایج حاصل با هدف‌های موردنظر تطبیق دارد یا خیر؟ (کارخوب کردن)[8]

تعریف‌های ارائه شده در مورد بهره‌وری از کجا ریشه می‌گیرد؟‌

مفهوم بهره‌وری از دو دیدگاه مورد توجه قرار می‌گیرد: دیدگاه اول نگرش فنی یا تکنیکی است که در آن بهره‌وری به عنوان یک مفهوم فنی تعریف می‌شود. بهره‌وری صرفاً معیاری برای سنجش کارآیی فعالیتهای اقتصادی است و تعریفی محدود و غیرقابل انعطاف دارد جهت اندازه‌گیری آن کوشش می‌شود و شاخصهایی جهت تعریف هر یک از داده‌ها و ستاده‌ها و تشخیص آنها تعیین می‌گردد. گاهی بهره‌وری هر یک از عوامل تولید به تنهایی مورد توجه قرار می‌گیرد و بهره‌وری فیزیکی این عوامل با واحدهایی نظیر طول، اندازه، تعداد قطعات، افراد و .. مورد ارزیابی قرار می‌گیرد

گاهی اوقات بهره‌وری ارزشی یا کلی مورد توجه است. در این صورت ارزش تولید در مقایسه با ارزش کلیه عوامل تولید با واحدهای پولی سنجیده می‌شود

در دیدگاه دوم که نگرش فرهنگی محسوب می‌شود. بهره‌وری به عنوان یک بینش فکری مطرح است. در این بینش انسان به عقیده و باوری می‌رسد که می تواند کارها و وظایفش هر روز بهتر از روز قبل به انجام برساند و برای تحقق این باور تلاش می‌کند در این دیدگاه مفهوم بهره‌وری که همان استفاده کارآمد از منابع جهت دستیابی به هدف است. در ارتباط با اراده انسان قرار می‌گیرد و در نتیجه آن تفکر بهره‌وری حاصل می‌شود. تفکر بهره‌وری تکامل می‌‌یابد و به فعالیتهای سیستماتیک و علمی تبدیل می‌شود و حرکت بهره‌وری را به وجود می‌آورد. بهره‌وری را نباید صرفاً معادل کارآیی،‌ اثربخشی، کیفیت، سوددهی و صرفه‌جویی به شمار آورد.[9]

کارآیی: عبارت است از نسبت کالاها و خدمات تولید شده به کالاها و خدمات مورد انتظار (استاندارد)، یعنی کارآیی به نسبت کمیت کالا و یا خدمات ارائه شده به هزینه مالی یا نیروی کاری که برای آن به کار رفته اشاره دارد. این شیوه اندازه‌گیری میزان رضایت مصرف کننده یا میزان دستیابی به هدف مطلوب یا مورد نظر را اندازه‌گیری نمی‌کند

اثر بخشی: شاخصی است که چگونگی تحقق اهداف را می سنجد. این مقایسه اثرات برنامه را بر جامعه کلی کرده و مشخص می‌کند که آیا برنامه از نهادها یا منابع برای نائل شدن به اهداف استفاده بهینه نموده است یا خیر؟ بنابراین چگونگی تحقق مجموعه‌ای از اهدف مبین اثربخشی است در حالیکه چگونگی بکارگیری منابع را جهت تحقق این اهداف کارائی می‌نامند.[10]

بهره‌وری ترکیبی از کارآیی و اثر بخشی است، زیرا اثر بخشی با عملکرد مرتبط است. در صورتیکه کارآیی با استفاده مفید از منابع ارتباط دارد. بطور مثال بهره‌وری حمل و نقل عمومی فقط به تعداد افرادی که از آن استفاده می‌کنند. بستگی ندارد، بلکه به مواردی همچون قابلیت اعتماد، کوتاهی زمان، سهولت دسترسی، سرعت، راحتی و ایمنی مردم در سفرهای روانه‌شان هم بستگی دارد.[11]

سوددهی: سود می‌تواند از طریق افزایش درآمد حاصل شود، اگرچه امکان دارد بهره‌وری وجود نداشته باشد. برعکس بهره‌وری بالا همیشه با سود سرشار و افزایش آن همراه نیست. زیرا کالاهایی که به طور کارآ تولید شده‌اند،  ضرورتی ندارد که مورد تقاضای بالایی داشته باشند

کاهش هزینه: کاهش هزینه‌ها، همیشه باعث افزایش بهره‌وری نمی‌شود، به ویژه برای برخی هزینه‌ها از جمله آموزش و پرورش که در دراز مدت باعث افزایش بهره‌وری می‌شود ممکن است آثار کوتاه‌مدت در این مورد وجود نداشته باشد. پس کاهش هزینه‌ها باید با توجه به درجه اهمیت هر کدام از عوامل مؤثر در بهره‌وری صورت گیرد

کیفیت: مفهوم بهره‌وری به طور فزاینده‌ای با کیفیت محصول، کیفیت نهاده و فرآیند خود محصول در آمیخته است. عاملی که اهمیت کلیدی دارد کیفیت نیروی کار، مدیریت و شرایط کاری آن است و به طور کلی این موردی قابل قبول است که افزایش بهره‌وری و بهبود کیفیت زندگی کاری به موازات یکدیگر پیش می‌روند

در کل می‌توان گفت که نسبت به بهره‌وری باید بینشی فراگیر و جامع اتخاذ نمود، زیرا بهره‌وری تنها مختص به یک واحد تولیدی یا یک گروه خاص نبوده و مقیاس کلان را هم شامل می‌شود

4-2- اهمیت موضوع

 اول: در حال حاضر که تغییرات سریع بر محیط صنعت و تجارت و به طور کلی اقتصاد حاکم است، زمان به عنوان اساسی‌ترین منبع بشر جلوه می‌کند. بنابراین بهره‌وری این منبع مهم باید افزایش یابد. به عبارت دیگر برای دستیابی به اهدف (ستاده‌ها) لازم است وقت و زمان کمتری را مصروف داریم. به اثر بخشی فعالیتها ای نظر زمانی باید توجه نمود. یعنی هر کاری در زمان صحیح و به موقع انجام شود. فلسفه تولید درست به موقع (JIT) تعمیم این طرز فکر در تمامی فعالیتهای خرد و کلان تولیدی و تجری ناشی از توجه به این عامل مهم است

دوم: اگر عمر بازار محصول کوتاه باشد باید بهره‌وری فعالیتی که برای تولید و عرضه آن به بازار صورت می‌گیرد. افزایش یابد تا از نظر اقتصادی نسبت ستاده به داده بیشتر توجیه کننده فعالیت تولیدی مورد نظر باشد

سوم: در دوران تولید انبوه، تولیدکنندگان به ندرت دغدغه انواع سلیقه ها را داشتند و کارآیی یا کاهش هزینه‌ها بسیار مورد توجه بود. اما در عصر حاضر که باید به نیازهای متنوع و متغیر مشتریان پاسخ داد، تنها توجه به معیار کارآیی کافی نیست. چون کارآیی تنها به حصول ستاده بیشتر در مقابل داده کمتر توج دارد. نکته بعد اینکه آیا این ستاده درست در هنگامیکه به آن نیاز داریم و به مزان خاصی که به آن نیاز داریم، حاصل می‌شود یا خیر و این موضوعی است که با معیار کارآیی نمی تواند مورد سنجش قرار گیرد. به بیان روشنتر باید به ثمر بخشی ستاده نیز توجه شود. ثمر بخشی حاصل نمی‌شود مگر این که کالاهای مورد نیاز در زمان لازم و به مقدار کافی تولید و عرضه شود. بنابراین معیار بهره‌وری که سنجش ثمربخشی فعالیتها را نیز مد نظر قرار می‌دهد. باید مورد توجه ما باشد

چهارم: در دنیای کنونی دستیابی به فن‌آوری از یک سو و آرزو و خواسته‌های مادی بشر از دیگر سو باعث شده است با سرعتی بیش از وصف، منابع و ذخایر کره زمین مورد بهره برداری قرار گرد. بنابراین محدودیت منابع از یکسو و نامحدود بودن خواسته‌های بشر از سوی دیگر، قکر استفاده بهینه را تقویت خواهد کرد و. بهره‌وری بیش از زمانهای دیگر مورد توجه قرار می‌گیرد

پنجم: در بسیاری از موارد بهره‌وری بالا از کاهش ضایعات و دوریزها و یا بازیافت و استفاده مجدد از بعضی فضولات صنعتی حاصل می‌شود. به علاوه صرفه‌جویی در مصرف انرژی که از طریق افزایش راندمان (بازده) سیستمهای صنعتی حاصل می‌شود، سهم عمده‌ای در کاهش هزینه و افرایش بهره‌وری خواهد داشت. به این ترتیب ارتقای بهره‌وری رابطه تنگاتنگی با سالم سازی محیط زیست خواهد داشت. بخصوص وقتی سیاست‌های ارتقای بهره‌وری بر مبنای کاهش ورودی بنا نهاده شه باشد. سالم سازی محیط زیست و ارتقای بهره‌وری عمیقاً به یکدیگر پیوند می‌خورند. البته این یک رابطه دو طرفه است یعنی نه تنها افزایش بهره‌وری به سالم‌سازی محیط زیست کمک می‌کند بلکه محیط زیست سالم به طور یقین بر عملکرد نیروی کار تأثیر فراوان خواهد داشت

5-2- تاریخچه بهره‌وری

عقلایی کار کردن و رفتاری خردمندانه داشتن از آغاز زندگی بشر با او قرین بوده است. بنابرین بهره‌وری به مفهوم عام، گسترده و کلی خود از دیرباز مورد توجه انسان بوده است. با توجه به خواسته‌ها و آرزوهای نامحدود انسان از یک طرف و از طرف دیگر محدود بودن توان و قدرت،‌ امکانات، ابزار و زمان حیاتش، اندیشه استفاده مؤثر از منابع با زندگی او گره می‌خورد. تاریخ حیات بشر مملو از تلاشهایی است که حاکی از دست و پنجه نرم کردن با محدودیت منابع و گام برداشتن وی به سوی اهداف و آرزوهایش می‌باشد

به تدریج بر توان بشر افزوده شد و هر چه بیشتر بر طبیعت چیره گردید. کشاورزی و دامپروری به روشهای ابتدایی کم‌کم جای خود را به فن‌آوری نوین داد و با مرور زمان بهره‌وری تولید افزایش یافت. در دوران گذشته به علت تعداد کم جمعیت کره زمین از یک سو و محدود بودن سطح توقعات و خواسته‌های بشر از دیگر سو،‌ استفاده  بهینه از منابع به صورت اساسی مطرح نبود و منابع طبیعی بدون این که مورد تهدید و خطر نابودی قرار گیرند استفاده می‌شدند. در عصر حاضر که جمعیت دنیا با رشد فزاینده‌ای مواجه است و مصرف منابع طبیعی رشد غول‌آسایی داشته است، محدودیت منابع و استفاده مؤثر از آنها هم مورد توجه روزافزون قرار گرفته است. با آغاز قرن بیستم و پیدایش تفکر مدیریت علمی، مفهوم کارآیی اقتصادی، کاهش هزینه، کاهش زمان، افزایش تولید و بالا بردن سرعت آن به صورت نظام‌مند و علمی مورد توجه قرار گفت، ابزارهای جدید برنامه‌ریزی و کنترل توسعه یافتند و استفاده از ریاضیات و سایر علوم تجربی در برنامه‌ریزی مورد توجه قرار گرفت. فنون کارسنجی و زمانسنجی توسعه داده شده و حرکات فیزیکی انسان در محیط کار، حمل و نقل و حرکت اشیاء در محیط کار به منظور افزایش بازده و کارآیی مورد مطالعه واقع شد

از اوایل دهه 1960 به موضوع انسان توجه بیشتری شده و علاوه بر حرکات فیزیکی او در محیط کار، با مسائل روحی و روانی، نگرش شخص به کار و زندگی و همچنین رفتار او با همکاران و مدیران مورد بررسی قرار گرفت و فنون انسان محور ارتقای بهره‌وری توسعه یافت. از سوی دیگر موفقیت‌هایی که ژاپنی‌ها در توسعه صنعت کسب نمودند، موجب تقویت نگرش انسان محوری در مدیریت شد و مفاهیم و فنونی نظیر سیستم پیشنهادات. کیفیت نیروی کار و حلقه‌های کنترل کیفیت و … به وجود آمدند.[12]

در اوایل قرن بیستم یک آمریکایی بنام فردریک تیلور راه حل بی سابقه‌ای در مورد مدیریت ارائه کرد. پینشهادهای او بر اساس تجربه‌هایی که در مدیریت و مشاوره کسب کرده بود. عنوان شد و اهم آن از این قرار است

-         روش انجام کار باید بر اساس مطالعه تعیین شود، نه قضاوت تجربی کارگران

-         معیارهای تعیین اجزای تشکیل دهنده روزکاری،‌ باید با مطالعات علمی تعیین شود

-         انتخاب و آموزش کارگران باید با شناخت و مطالعه علمی همراه باشد

-    با شناخته شدن کارهای تیلور که برخورد سیستماتیک و علمی را در مدیریت رواج داد،‌ روشهای متعددی جهت استفاده بهتر از ماشین آلات و نیروی انسانی ابداع شد. تمامی این شیوه‌ها تکیه بر بازده اقتصادی و کارآیی در سازمانهای تولیدی داشتند. در حقیقت کارکنان در محیط کاری از نظر شرایط کار و نحوه کار با ماشین آلات زیر ذره‌بین گذاشته شده و جزئیات حرکاتشان مورد مطالعه قرار می‌گرفت. در خلال این آزمایشها متوجه شدند که کارکنان رفتار پیچیده‌ای دارند. در نتیجه روانشناسان، جامعه شناسان و دیگر دانشمندان علوم اجتماعی شروع به مطالعه رفتار انسان در محیط کار نمودند. به علاوه از دیگر سو، اقتصاددانان ریاضی‌دانان و متخصصین رایانه نیز در زمینه ارائه روشهای تحلیلی برای حل مسائل مدیریت شروع به فعالیت نمودند. (مبحث تحقیق در عملیات OR)

در دهه 1970 دو تغییر کلی در روند حرکت بهره‌وری بوجود آمد. اول اینکه روشهای ارتقای  و کارآیی از کارگاههای صنعتی به سیستمهای خدماتی راه پیدا کرد و در نتیجه  بهره‌وری و کارآیی از کارگاههای صنعتی به سیستمهای خدماتی راه پیدا کرد و در نتیجه بهره‌وری در این سیستمها نیز اهمیت یافت. دومین مورد توجه به ترکیب، یکپارچه سازی و انسجام نیروها و دیگر اجزای سیستم بود. تا آن زمان تمام شیوه‌های ارتقای بهره‌وری به دنبال تجزیه کردن اجزای سیستم‌ها (انسان، ماشین،‌ مواد) و مطالعه جزئیات ارتباط و مراوده بین اجزاء برای طراحی‌هایی با کارآیی بالاتر بود. اما کم‌کم صنایع و شرکتهای آمریکایی متوجه ضعف عده توجه به یکپارچگی در مسائلی نظیر بازاریابی، سیاست‌های مالی و استراتژی کمپانی در کنار مسائل عملیاتی کارگاه‌ها شدند

از طرف دیگر ژاپن نیز برای مقابله با تغییرات متعدد داخلی و خارجی که اقتصاد آن کشور را شدیداً دگرگون ساخته بود و در جهت دستیابی به اقتصادی سالم و با ثبات بر روی فعالیت‌های بهبود بهره‌وری تأکید فراوان نمود. اولین کنفرانس همکاری و ارتباطات بهره‌وری در تاریخ 21 مه 1955 با شرکت نمایندگانی از دولت، کارگران و مدیران تشکیل شد. در این اجلاس سه اصل راهنما که خلاصه‌ای از درک و شناخت افراد شرکت کننده در کنفرانس از ماهیت اهداف حرکت بهره‌وری بود. مورد تصویب قرارگرفت. این سه اصل عبارتند از

1-  بهبود بهره‌وری موجب افزایش اشتغال می‌شود، اما طی دوره انتقال و تا پیش از آن که اثرات کامل بهبود بهره‌وری آشکار شود. برای به حداقل رساندن تنش‌هایی که به طور موقت وجود خواهد داشت و ممکن است اقتصاد ملی را دچار مشکل کند. لازم است مدیریت و کارگران یا دولت و مردم با همکاری با یکدیگر اقدامات مناسبی به عمل آورند. این اقدمات می‌تواند شامل انتقال کارگران مازاد به مناطقی که نیاز به نیروی کار اضافی دارند. به منظور جلوگیری از عدم اشغال باشد

2-  هنگام ایجاد و توسعه موازین متقن و قطعی برای افزایش بهره‌وری، لازم است مدیریت و کارگران تحت شرایطی که برای مؤسسه صنعتی مربوط، مناسب باشد، در بحث و اتخاذ این گونه موازین با یکدیگر همکاری داشته باشند

3-  نتایج به دست آمده از بهبود بهره‌وری باید برابر با وضعیت اقتصاد ملی بین مدیریت، کارگران. و مصرف کنندگان بطور عادلانه تقسیم شود

هنگام آغاز حرکت بهره‌وری در سال 1955 این سه اصل به منظور تیلور ایده‌ها و اهداف این حرکت به عنوان پایه‌ای جهت پیشبرد آن و همچنین یک معیار استانداردو رفتاری، بنیانگذاری شد. این اصول را می‌توانیم به طور خلاصه اینگونه بیان کنیم

اول: بهبود بهره‌وری در نهایت موجب افزایش اشتغال می‌شود. در دوره انتقال برای کنترل سطح بیکاری در پایین‌ترین حد ممکن کارگران مازاد به سایر بخشها انتقال داده خواهند شد

دوم: مدیریت و کارکنان روشهای علمی بهبود بهره‌وری را مورد مطالعه قرار داده و در این خصوص به بحث و مذاکره خواهند پرداخت

سوم: نتایج حاصل از بهبود بهره‌وری توزیع خواهد شد

6-2- روشهای ارتقاء بهره‌وری

1-6-2- الگوی ماهواره‌ای

برای دریافت پروژه اینجا کلیک کنید