شبکه های حسگر بی سیم و امنیت آنها

چکیده

 تحمل پذیری خطا در شبکه های حسگر بی سیم به دلیل چالشهای فنی و مفهومی منحصربفرد از اهمیت ویژه ای برخوردار است.در این مقاله با توجه به محدودیت ها و شرایط عملیاتی ویژه ی
شبکه های حسگر، روشی را برای بهبود تحمل پذیری خطا مانند تشخیص خطا در این نوع شبکه ها مورد بررسی قرار می دهیم.روش پیشنهادی به صورت روشی جدید قابلیت تشخیص خطا در شبکه های حسگر را بهبود می بخشد.در این روش با استفاده از گره های ذخیره شده در ساختاری خوشه ای تحمل پذیری خطا مانند تشخیص صحیح خطا و ترمیم آن را افزایش داده ایم.ارزیابی روش پیشنهادی و مقایسه ی آن با روش دیگر، بهبود روش پیشنهادی را نشان می دهد.

واژه های كلیدی :

 شبکه های حسگر بی سیم ، تحمل پذیری خطا ، ترمیم خطا  ، مدیریت شبکه.
فهرست مطالب

مقدمه1
فصل اول
شبکه های حسگربی سیم    2
چرا شبکه های حسگر؟    2
تاریخچه شبكه های حسگر    3
ساختار كلی شبكه حسگر بی سیم    4
ساختمان گره    6
ویژگی ها    7
موضوعات مطرح    7
•تنگناهای سخت افزاری    8
•توپولوژی    8
•قابلیت اطمینان    8
•مقیاس پذیری    8
•قیمت تمام شده    9
•شرایط محیطی    9
•رسانه ارتباطی    9
•توان مصرفی گره ها    9
•افزایش طول عمر شبكه    10
•ارتباط بلادرنگ و هماهنگی    10
•امنیت و مداخلات    11
عوامل پیش بینی نشده    11
نمونه ی  پیاده سازی شده شبکه حسگر    12
بررسی نرم ا فزارهای شبیه سازی شبكه    14
خصوصیات لازم برای شبیه سازهای شبكه    15
شبیه ساز NS(v2)    16
معماری درونی NS    16
مدل VuSystem    16
شبیه ساز  OMNeT++    17
شبیه ساز  Ptolemy II    18
مدل سازی شبکه های بی سیم    20
اجرای یک مدل پیش ساخته    20
تغییر پارامترها    22
ساختار یک مدل پیش ساخته    23
•نمایش بصری(آیکون ها)    23
•کانال ها    26
•اکتور های  مرکب    27
•کنترل اجرا    28
•ساخت یک مدل جدید    29
•به کارگیری اکتور plot    39
قابلیت های مدل سازی    41
•شبیه سازی رویداد گسسته    41
•مدل های کانال    42
•مدل های گره بی سیم    42
•مثال هایی از قابلیت مدل سازی    42
1.ساختار بسته ها    42
2.اتلاف بسته ها    42
3.توان باتری     43
4.اتلاف توان    43
5.برخورد ها    44
6.بهره آنتن دهی ارسال    47
ساختار نرم افزار    50
چند مثال و کاربرد    54
فهمیدن تعامل (واکنش) در شبکه های حسگر    54
نقایص شبکه های حسگر    54
توانایی های توسعه یافته شبکه های حسگر    54
طراحی ومدل کردن ناهمگن پتولومی    54
مدل شبکه حسگر    55
نمونه های ایجاد شده توسط نرم افزار    55
•غرق سازی    55
•مثلث بندی    56
•نظارت بر ترافیک    57
•گمشده جنگی در منطقه دشمن و تعقیب کننده    58
•جهان کوچک    60
فصل دوم   
امنیت در شبکه های حسگر بی سیم    61
مقدمه    61
چالش های ایمنی حسگر    63
استقرار نیرومند    63
محیط مهاجم    64
نایابی منبع    64
مقیاس بزرگ    64
حملات و دفاع    64
لایه فیزیکی    65
تراکم    65
کوبش    66
لایه اتصال    67
برخورد    67
تخلیه    67
لایه شبکه    68
اطلاعات مسیر یابی غلط    68
عملیات انتخابی حرکت به جلو    68
حمله چاهک    69
حمله سایبیل    69
حمله چاهک پیچشی    69
حمله جریان آغازگر    69
اعتبار و رمز گذاری    70
نظارت    70
پروب شدن    71
فراوانی    71
راه حل های پیشنهادی    71
پروتکل های ارتباط    71
معماری های مدیریت کلیدی    75
LEAP    75
LKHW    75
پیش نشر کلیدی به صورت تصادفی    76
Tiny PK    76
نتیجه گیری    77
فصل سوم
بهبود تحمل پذیری خطا در شبکه های حسگر بی سیم    78
کارهای انجام شده    78
سازمان دهی گره ها و عملکرد سیستم    79
روش پیشنهادی    81
4-1 شبیه سازی دو روش    83
4-2 ارزیابی    83
نتیجه گیری    84
فصل چهارم
مقاله انگلیسی SECURITY IN WIRELESS SENSOR NETWORKS    96
منابع    98

 مقدمه
   شبکه های حسگر بی سیم به عنوان یک فناوری جدید از پیشروترین فناوری های امروزی می باشند. این شبکه ها محدودیت ها، توانایی ها ,ویژگی ها، پیچیدگی ها و محیط عملیاتی خاص خود را دارند که آنها را از نمونه های مشابه، همچون شبکه های  موردی متفاوت می کند [ 1] .امروزه قابلیت اطمینان و تحمل پذیری خطا در شبکه های حسگر، با درنظر گرفتن کیفیت بهتر یکی از زمینه های مهم تحقیقاتی است. دستیابی به اطلاعات با کیفیت با محدودیت های درنظر گرفته شده در هنگامی که خطا وجود دارد یکی از چالش های شبکه های حسگر است[ 2,3].
خطا در شبکه های حسگر به صورت یک رویداد طبیعی به شمار می آید و برخلاف شبکه های معمولی و سنتی یک واقعه ی نادر نیست. برای تضمین کیفیت سرویس در شبکه های حسگر ضروری است تا خطاها را تشخیص داده و برای جلوگیری از صدمات ناشی از بروز خطا، عمل مناسب را در بخش هایی که آسیب دیده اند انجام دهیم[ 4].
دو بخش مهم در تحمل پذیری خطا یکی تشخیص خطاو دیگری ترمیم خطا است. در مرحله ی تشخیص خطا مهم این است که بتوان با صرف هزینه ی کم و با دقت بالا به این نتیجه رسید که واقعا خطایی رخ داده است و گره های آسیب دیده را شناسایی نمود. در مرحله ی ترمیم مهم است که پس از تشخیص خطا، بتوان گره های آسیب دیده را به وضعیتی که قبل از بروز خطا داشتند، رساند. در شبکه های حسگر تشخیص خطا می تواند در مواردی همچون امنیت و کارایی به کار گرفته شود.
در این مقاله با توجه به اهمیت تشخیص خطا و کاربرد تحمل پذیری خطا در شبکه های حسگر و با توجه به مدل واقعه گرا برای جمع آوری داده ها در شبکه های حسگر، روشی جدید برای تشخیص خطا با توجه به ساختاری خوشه ای پیشنهاد شده است. هدف اصلی، بهبود و تشخیص درست گره های آسیب دیده در شبکه های حسگر است .
بخش های مختلف این مقاله به صورت زیر تقسیم بندی شده است. در بخش ? در مورد روش ها و کارهای انجام شده برای افزودن تحمل- پذیری خطا در شبکه های حسگر توضیح داده می شود. در بخش ? سازماندهی گره ها در ساختار خوشه ای و نحوه ی عملکرد آنها برای افزودن روش پیشنهادی توضیح داده می شود. در بخش ? روش پیشنهادی توضیح داده می شود و در انتها شبیه سازی و ارزیابی روش پیشنهادی و مقایسه ی آن با روش [ 4] انجام می شود و بهبود روش پیشنهادی نسبت به این روش نشان داده می شود

فصل اول : شبکه های حسگر بی سیم

شبكه حسگر/كارانداز (حسگر)  شبكه ای است متشكل از تعداد زیادی گره كوچك. در هر گره تعدادی حسگر و/یا كارانداز وجود دارد. شبكه حسگر بشدت با محیط فیزیكی تعامل دارد. از طریق حسگرها اطلاعات محیط را گرفته و از طریق كار انداز ها واكنش نشان می دهد. ارتباط بین گره ها بصورت بی سیم است. هرگره بطور مستقل و بدون دخالت انسان کار میکند و نوعا از لحاظ فیزیكی بسیار كوچك است ودارای محدودیت هایی در قدرت پردازش, ظرفیت حافظه, منبع تغذیه, ... می باشد. این محدودیت ها مشكلاتی را بوجود می آورد كه منشأ بسیاری از مباحث پژوهشی مطرح در این زمینه است. این شبكه از پشته پروتكلی شبكه های سنتی  پیروی می كند ولی بخاطر محدودیت ها و تفاوتهای وابسته به كاربرد, پروتكل ها باید باز نویسی شوند.

چرا شبکه های حسگر؟
     امروزه زندگی بدون ارتباطات بی سیم قابل تصور نیست.پیشرفت تکنولوژی CMOS و ایجاد مدارات کوچک و کوچکتر باعث شده است تا استفاده از مدارات بی سیم در اغلب وسایل الکترونیکی امروز ممکن شود.این پیشرفت همچنین باعث توسعه ریز حسگر ها شده است.این ریز حسگر ها توانایی انجام حس های بی شمار در کارهایی مانند شناسایی صدا برای حس کردن زلزله را دارا می باشند همچنین جمع آوری اطلاعات در مناطق دور افتاده ومکان هایی که برای اکتشافات انسانی مناسب نیستند را فراهم کرده است. اتومبیل ها می توانند از ریز حسگر های بی سیم برای کنترل وضعیت موتور, فشار تایرها, تراز روغن و... استفاده کنند.خطوط مونتاژ می توانند از این سنسورها برای کنترل فرایند مراحل طول تولید استفاده کنند.در موقعیت های استراتژیک ریز حسگرها می توانند توسط هواپیما بر روی خطوط دشمن ریخته شوند و سپس برای رد گیری هدف(مانند ماشین یا انسان) استفاده شوند. در واقع تفاوت اساسی این شبکه ها ارتباط آن با محیط و پدیده های فیزیکی است شبکه های سنتی ارتباط بین انسانها و پایگاه های اطلاعاتی را فراهم می کند در حالی که شبکه ی حسگر مستقیما با جهان فیزیکی در ارتباط است  با استفاده از حسگرها محیط فیزیكی را مشاهده کرده, بر اساس مشاهدات خود تصمیم گیری نموده و عملیات مناسب را انجام می دهند. نام شبكه حسگر بی سیم یك نام عمومی است برای انواع مختلف كه به منظورهای خاص طراحی می شود. برخلاف شبكه های سنتی كه همه منظوره اند شبكه های حسگر نوعا تك منظوره هستند.در هر صورت شبکه های حسگر در نقاط مختلفی کاربرد دارند برخی از این کاربرد ها به صورت فهرست وار آورده شده است:
•    نظامی (برای مثال ردگیری اشیاء)
•    بهداشت(برای مثال کنترل علائم حیاتی)
•    محیط(برای مثال آنالیززیستگاه های طبیعی)
•    صنعتی(برای مثال عیب یابی خط تولید)
•    سرگرمی(برای مثال بازی مجازی)
•    زندگی دیجیتالی(برای مثال ردگیری مکان پارک ماشین)

تاریخچه شبكه های حسگر:

  در شكل (1) طرح ها و ایده های اولیه شبكه های حسگر نشان داده شده است.
 

 اگرچه تاریخچه شبکه های حسگر را به دوران جنگ سرد و ایده اولیه آن را به طراحان نظامی صنایع دفاع آمریكا نسبت می دهند ولی این ایده می توانسته در ذهن طراحان ربات های متحرك مستقل یا حتی طراحان شبكه های بی سیم موبایل نیز شكل گرفته باشد.

ساختار كلی شبكه حسگر بی سیم:
      قبل از ارائه ساختار كلی ابتدا تعدادی از تعاریف کلیدی را ذكر می كنیم.
حسگر : وسیله ای كه وجود شیئ  رخداد یك وضعیت یا مقدار یك كمیت فیزیكی را تشخیص داده و به سیگنال الكتریكی تبدیل می كند. حسگر انواع مختلف دارد مانند حسگرهای دما, فشار, رطوبت, نور, شتاب سنج, مغناطیس سنج و...
كارانداز : با تحریك الكتریكی یك عمل خاصی مانند باز و بسته كردن یك شیر یا قطع و وصل یك كلید را انجام می دهد
گره حسگر: به گره ای  گفته می شود كه فقط شامل یك یا چند حسگر باشد.
گره كارانداز: به گره ای  گفته می شود كه فقط شامل یك یا چند كارانداز باشد.
گره حسگر/كارانداز: به گره ای  گفته می شود كه مجهز به حسگر و كار انداز باشد.
شبكه حسگر : شبكه ای كه فقط شامل گره های حسگر باشد. این شبكه نوع خاصی از شبكه حسگر است. در كاربردهایی كه هدف جمع آوری اطلاعات و تحقیق در مورد یك پدیده می باشد كاربرد دارد. مثل مطالعه روی گردبادها.
میدان حسگر/کارانداز : ناحیه کاری که گره های شبکه حسگر در آن توزیع میشوند.
چاهک : گرهی که جمع آوری داده ها را به عهده دارد. و ارتباط بین گره های حسگر و گره مدیر وظیفه  را برقرار می كند.
گره مدیر وظیفه: گرهی که یک شخصی بعنوان کاربریا مدیر شبكه از طریق آن با شبکه ارتباط برقرار میکند. فرامین کنترلی و پرس و جو ها  از این گره به شبکه ارسال شده و داده های جمع آوری شده به آن بر میگردد
شبكه حسگر: شبكه ای متشكل از گره های حسگر و كار انداز یا حسگر/كارانداز است كه حالت كلی شبكه های مورد بحث می باشد. به عبارت دیگر شبكه حسگر شبكه ای است با تعداد زیادی گره كه هر گره می تواند در حالت كلی دارای تعدادی حسگر و تعدادی كارانداز باشد. در حالت خاص یك گره ممكن است فقط حسگر یا فقط كارانداز باشد. گره ها در ناحیه ای كه میدان حسگر نامیده می شود با چگالی زیاد پراكنده می شوند. یك چاهك پایش  كل شبكه را بر عهده دارد. اطلاعات بوسیله چاهك جمع آوری می شود و فرامین از طریق چاهك منتشر می شود. شكل(2) را ببینید. مدیریت وظایف میتواند متمرکز یا توزیع شده باشد. بسته به اینكه تصمیم گیری برای انجام واكنش در چه سطحی انجام شود دو ساختار مختلف خودكار و نیمه خودكار وجود دارد. که ترکیب آن نیز قابل استفاده است.
 


ساختار خودكار : حسگر هایی كه یك رخداد یا پدیده را تشخیص می دهند داده های دریافتی را به گره های كارانداز جهت پردازش و انجام واكنش مناسب ارسال می كنند. گره های كارانداز مجاور با هماهنگی با یكدیگر تصمیم گیری كرده و عمل می نمایند. در واقع هیچ کنترل متمرکزی وجود ندارد و تصمیم گیری ها بصورت محلی انجام میشود.شكل(3) را ببینید.
ساختار نیمه خودكار:  در این ساختار داده ها توسط گره ها به سمت چاهك هدایت شده و فرمان از طریق چاهك به گره های كار انداز صادر شود. شكل(3) را مشاهده كنید


شكل(3) ساختار خودكار


شكل(4) ساختار نیمه خودكار

از طرف دیگر در كاربردهای خاصی ممكن است از ساختار بخش بندی شده یا سلولی استفاده شود كه در هر بخش یك سردسته  وجود دارد كه داده های گره های دسته خود را به چاهك ارسال می كند. در واقع هر سردسته مانند یك مدخل  عمل میكند.
ساختمان گره:
شكل(5) ساختمان داخلی گره حسگر را نشان می دهد. هر گره شامل واحد حسگر/ كارانداز, واحد پردازش داده ها, فرستنده/گیرنده بی سیم و منبع تغذیه می باشد بخشهای اضافی واحد متحرك ساز, سیستم مكان یاب و تولید توان نیز ممكن است بسته به كاربرد در گره ها وجود داشته باشد.
واحد پردازش داده شامل یك پردازنده كوچك و یك حافظه با ظرفیت محدود است داده ها را از حسگرها گرفته بسته به كاربرد پردازش محدودی روی آنها انجام داده و از طریق فرستنده ارسال می كند. واحد پردازش مدیریت هماهنگی و مشاركت با سایر گره ها در شبكه را انجام می دهد. واحد فرستنده گیرنده ارتباط گره با شبكه را برقرار می كند. واحد حسگر شامل یك سری حسگر و مبدل آنالوگ به دیجیتال است كه اطلاعات آنالوگ را از حسگرگرفته و بصورت دیجیتال به پردازنده تحویل می دهد. واحد كارانداز شامل كارانداز و مبدل دیجیتال به آنالوگ است كه فرامین دیجیتال را از پردازنده گرفته و به كارانداز تحویل می دهد. واحد تامین انرژی, توان مصرفی تمام بخشها را تامین می كند كه اغلب یك باطری با انرژی محدود است. محدودیت منبع انرژی یكی از تنگناهای اساسی است كه در طراحی شبكه های حسگر همه چیز را تحت تاثیر قرار می دهد. در كنار این بخش ممكن است واحدی برای تولید انرژی مثل سلول های خورشیدی وجود داشته باشد در گره های متحرك واحدی برای متحرك سازی وجود دارد. مكان یاب موقعیت فیزیكی گره را تشخیص می دهد. تكنیكهای مسیردهی  و وظایف حسگری به اطلاعات مكان با دقت بالا نیاز دارند. یكی از مهمترین مزایای شبكه های حسگر توانایی مدیریت ارتباط بین گره های در حال حركت می باشد.

 
شكل(5) ساختمان داخلی گره  حسگر/كارانداز

ویژگی ها:

وجود برخی ویژگی ها در شبكه حسگر/ كارانداز, آن را از سایر شبكه های سنتی و بی سیم متمایز می كند. از آن جمله عبارتند از:
•    تنگناهای سخت افزاری شامل محدودیتهای اندازه فیزیكی, منبع انرژی, قدرت پردازش, ظرفیت حافظه
•    تعداد بسیار زیاد گره ها
•    چگالی بالا در توزیع گره ها در ناحیه عملیاتی
•    وجود استعداد خرابی در گره ها
•    تغییرات توپولوژی بصورت پویا و احیانا متناوب
•    استفاده از روش پخش همگانی  در ارتباط بین گره ها در مقابل ارتباط نقطه به نقطه
•    داده محور  بودن شبكه به این معنی كه گره ها كد شناسایی  ندارند
•   
موضوعات مطرح:

عوامل متعددی در طراحی شبکه های حسگر موثر است و موضوعات بسیاری در این زمینه مطرح است که بررسی تمام آنها در این نوشتار نمیگنجد از این رو تنها به ذکر برخی از آنها بطور خلاصه اکتفا می کنیم.

1- تنگناهای سخت افزاری: هرگره ضمن اینكه باید كل اجزاء لازم را داشته باشد باید بحد كافی كوچك, سبك و كم حجم نیز باشد بعنوان مثال در برخی كاربردها گره یاید به كوچكی یك قوطی كبریت باشد و حتی گاهی حجم گره محدود به یك سانتیمتر مكعب است و از نظر وزن آنقدر باید سبك باشد كه بتواند همراه باد در هوا معلق شود. در عین حال هر گره باید توان مصرفی بسیار كم, قیمت تمام شده پایین داشته و با شرایط محیطی سازگار باشد. اینها همه محدودیتهایی است كه كار طراحی و ساخت گره های حسگر را با چالش مواجه میكند. ارائه طرح های سخت افزاری سبک و کم حجم در مورد هر یک از اجزای گره بخصوص قسمت ارتباط بی سیم و حسگرها از جمله موضوعات تحقیقاتی است که جای کار بسیار دارد. پیشرفت فن آوری ساخت مدارات مجتمع با فشردگی بالا و مصرف پایین, نقش بسزایی در كاهش تنگناهای سخت افزاری خواهد داشت.
2- توپولوژی: توپولوژی ذاتی شبكه حسگر توپولوژی گراف است. بدلیل اینكه ارتباط گره ها  بی سیم و بصورت پخش همگانی است و هر گره با چند گره دیگر كه در محدوده برد آن قرار دارد ارتباط دارد.  آلگوریتم های  كارا  در جمع آوری داده  و كاربردهای ردگیری اشیاء  شبكه را درخت پوشا در نظر می گیرند.  چون ترافیك اصولا بفرمی است كه داده ها از چند گره به سمت یك گره حركت می كند. مدیریت توپولوژی باید با دقت انجام شودیك مرحله اساسی مدیریت توپولوژی راه اندازی اولیه شبكه است گره هایی كه قبلا هیچ ارتباط اولیه ای ندشته اند در هنگام جایگیری و شروع بكار اولیه باید بتوانند با یكدیگر ارتباط برقرار كنند. الگوریتم های مدیریت توپولوژی در راه اندازی اولیه باید امكان عضویت گره های جدید و حذف گره هایی كه بدلایلی از كار می افتند را فراهم كنند. پویایی توپولوژی از خصوصیات شبكه های حسگر است كه امنیت آن را به چالش می كشد. ارائه روشهای مدیریت توپولوژی پویا بطوری كه موارد امنیتی را هم پوشش دهد از موضوعاتی است كه جای كار زیادی دارد.

3- قابلیت اطمینان: هر گره ممكن است خراب شود یا در اثر رویدادهای محیطی مثل تصادف یا انفجار بكلی نابود شود یا در اثر تمام شده منبع انرژی از كار بیفتد. منظور از تحمل پذیری یا قابلیت اطمینان این است كه خرابی گره ها نباید عملكرد كلی شبكه را تحت تاثیر قرار دهد. در واقع می خواهیم با استفاده از اجزای غیر قابل اطمینان یك شبكه قابل اطمینان بسازیم. برای گره k با نرخ خرابی ?k قابلیت اطمینان با فرمول(1) مدل می شود. كه در واقع احتمال عدم خرابی است در زمان t بشرط اینكه گره در بازه زمانی (0,t) خرابی نداشته باشد. به این ترتیب هرچه زمان می گذرد احتمال خرابی گره بیشتر می شود.

                                                                                        (1)
4- مقیاس پذیری : شبكه باید هم از نظر تعداد گره و هم از نظر میزان پراكندگی گره ها, مقیاس پذیر باشد. بعبارت دیگر شبكه حسگر از طرفی باید بتواند با تعداد صدها, هزارها و حتی میلیون ها گره كار كند و از طرف دیگر, چگالی توزیع متفاوت گره ها را نیز پشتیبانی كند. چگالی طبق فرمول (2) محاسبه می شود. كه بیانگر تعداد متوسط گره هایی است كه در برد یك گره نوعی (مثلادایره ای با قطر10 متر) قرار می گیرد. A: مساحت ناحیه كاری N:تعداد گره در ناحیه كاری و R: برد ارسال رادیویی است. در بسیاری كاربردها توزیع گره ها اتفاقی صورت می گیرد و امكان توزیع با چگالی مشخص و یكنواخت وجود ندارد یا گره ها در اثر عوامل محیطی جابجا می شوند. بنابراین چگالی باید  بتواند از چند عدد تا چند صد گره تغییر كند. موضوع مقیاس پذیری به روشها نیز مربوط می شود برخی روشها ممكن است مقیاس پذیر نباشد یعنی در یك چگالی یا تعداد محدود از گره كار كند. در مقابل برخی روشها مقیاس پذیر هستند.                                                                                                                                                                                                     

5- قیمت تمام شده : چون تعداد گره ها زیاد است كاهش قیمت هر تك گره اهمیت زیادی دارد. تعداد گره ها گاهی تا میلیونها میرسد. در این صورت کاهش قیمت گره حتی به مقدار کم تاثیر قابل توجهی در قیمت کل شبکه خواهد داشت.

6- شرایط محیطی : طیف وسیعی از كاربرد ها ی شبكه های حسگر مربوط به محیط هایی می شود كه انسان نمی تواند در آن حضور داشته باشد. مانند محیط های آلوده از نظر شیمیای, میكروبی, هسته ای ویا مطالعات در كف اقیانوس ها و فضا ویا محیط های نظامی بعلت حضور دشمن ویا در جنگل و زیستگاه جانوران كه حضور انسان باعث فرار آنها می شود. در هر مورد , شرایط محیطی باید در طراحی گره ها در نظر گرفته شود مثلا در دریا و محیط های مرطوب گره حسگر در محفظه ای كه رطوبت را منتقل نكند قرار می گیرد.

7- رسانه ارتباطی: در شبكه های حسگر ارتباط گره ها بصورت بی سیم و از طریق رسانه رادیویی, مادون قرمز, یا رسانه های نوری دیگر صورت می گیرد. اكثرا از ارتباط رادیویی استفاده می شود. البته ارتباط مادون قرمز ارزانتر و ساختنش آسانتر است ولی فقط در خط مستقیم عمل می كند.

8- توان مصرفی گره ها: گره های شبكه حسگر باید توان مصرفی كم داشته باشند. گاهی منبع تغذیه یك باتری 2/1 ولت با انرژی 5/. آمپر ساعت است كه باید توان لازم برای مدت طولانی مثلا 9 ماه را تامین كند. در بسیاری از كاربردها باتری قابل تعویض نیست. لذا عمر باطری عملا عمر گره را مشخص می كند. بعلت اینكه یك گره علاوه بر گرفتن اطلاعات(توسط حسگر) یا اجرای یك فرمان(توسط كارانداز) بعنوان رهیاب  نیز عمل می كند بد عمل كردن گره  باعث حذف آن از توپولوژی شده و سازماندهی مجدد شبكه و مسیردهی مجدد بسته عبوری را در پی خواهد داشت. در طراحی سخت افزار گره ها استفاده از طرح ها و قطعاتی كه مصرف پایینی دارند و فراهم كردن امكان حالت خواب  برای كل گره یا برای هر بخش بطور مجزا مهم است.

9- افزایش طول عمر شبكه: یك مشكل این است كه عمر شبكه های حسگر نوعاً كوتاه است. چون طول عمر گره ها بعلت محدودیت انرژی منبع تغذیه كوتاه است. علاوه بر آن گاهی موقعیت ویژه یك گره در شبكه مشكل را تشدید می كند مثلاً در گره ای كه در فاصل یك قدمی چاهك قرار دارد از یكطرف بخاطر بار كاری زیاد خیلی زود انرژی خود را از دست می دهد و از طرفی از كار افتادن آن باعث قطع ارتباط چاهك با كل شبكه می شود و از كار افتادن شبكه می شود. برخی راه حل ها به ساختار برمی گردد مثلا در مورد مشكل فوق استفاده از ساختار خودكار راهكار مؤثری است.(به بخش 2 مراجعه شود) بعلت اینكه در ساختار خودكار بیشتر تصمیم گیری ها بطوری محلی انجام می شود  ترافیك انتقال از طریق گره بحرانی كم شده, طول عمر آن و در نتیجه طول عمر شبكه افزایش می یابد. مشكل تخلیه زود هنگام انرژی در مورد گره های نواحی كم تراكم  در توزیع غیر یكنواخت گره ها نیز صدق می كند (به 4 مراجعه كنید) در اینگونه موارد داشتن یك مدیریت توان در داخل گره ها و ارائه راه حل های توان آگاه بطوری كه از گره های بحرانی كمترین استفاده را بكند مناسب خواهد بود. این نوعی به اشتراك گذاری منابع محسوب می شود لذا در صورت داشتن مدیریت وظیفه و مدیریت توان مناسب توزیع با چگالی زیاد گره ها در میدان حسگر/ کارانداز طول عمر شبکه را افزایش میدهد.  ارائه الگو های ساختاری مناسب و ارائه روشهای مدیریتی و آلگوریتم ها توان آگاه با هدف افزایش طول عمر شبكه حسگر از مباحث مهم تحقیقاتی است.

10- ارتباط بلادرنگ  و هماهنگی  : در برخی كاربردها مانند سیستم تشخیص و جلوگیری از گسترش آتش سوزی یا سیستم پیش گیری از سرقت سرعت پاسخگویی شبكه اهمیت زیادی دارد. در نمایش بلادرنگ فشار بر روی مانیتور  بسته های ارسالی باید بطور لحظه ای روزآمد باشند. برای تحقق بلادرنگ یك روش این است كه برای بسته های ارسالی یك ضرب العجل تعیین شود و در لایه كنترل دسترسی رسانه   بسته های با ضرب العجل كوتاهتر زودتر ارسال شوند مدت ضرب العجل به كاربرد بستگی دارد. مسئله مهم دیگر تحویل گزارش رخدادها به چاهك, یا كارانداز ناحیه, به ترتیب وقوع آنهاست در غیر این صورت ممكن است شبكه واكنش درستی انجام ندهد. نكته دیگر هماهنگی كلی شبكه در ارتباط با گزارشهایی است كه در مورد یك رخداد از حسگرهای مختلف به كاراندازهای ناحیه مربوطه داده می شود. بعنوان مثال در یك كاربرد نظامی فرض كنید حسگرهایی جهت تشخیص حضور یگان های پیاده دشمن و كاراندازهایی جهت نابودی آن در نظر گرفته شده چند حسگر حضور دشمن را به كار اندازها اطلاع می دهند شبكه باید در كل منطقه, عملیات را به یكباره شروع كند. در غیر این صورت با واكنش اولین كارانداز, سربازان دشمن متفرق شده و عملیات با شكست مواجه می شود. بهرحال موضوع بلادرنگ و هماهنگی در شبكه های حسگر بخصوص در مقیاس بزرگ و شرایط نامطمئن از مباحث تحقیقاتی است.

11- امنیت  و مداخلات   : موضوع امنیت در برخی كاربردها بخصوص در كاربرد های نظامی یك موضوع بحرانی است و بخاطر برخی ویژگی ها شبكه های حسگر در مقابل مداخلات آسیب پذیر ترند. یك مورد بی سیم بودن ارتباط شبكه است كه كار دشمن را برای فعالیت های ضد امنیتی و مداخلات آسانتر می كند. مورد دیگر استفاده از یك فركانس واحد ارتباطی برای كل شبكه است كه شبكه را در مقابل استراق سمع آسیب پذیر می كند. مورد بعدی ویژگی پویایی توپولوژی است كه زمینه را برای پذیرش گره های دشمن فراهم می كند. اینكه پروتكل های مربوط به مسیردهی, كنترل ترافیك و لایه كنترل دسترسی شبكه سعی دارند با هزینه و سربار  كمتری كار كنند مشكلات امنیتی بوجود می آورد مثلا برای شبكه های حسگر در مقیاس بزرگ برای كاهش تأخیر بسته هایی كه در مسیر طولانی در طول شبكه حركت می كنند یك راه حل خوب این است كه اولویت مسیردهی به بسته های عبوری داده شود. همین روش باعث می شود حمله های سیلی  مؤثرتر باشد. یكی از نقاط ضعف شبكه حسگر كمبود منبع انرژی است و دشمن می تواند با قرار دادن یك گره مزاحم كه مرتب پیغام های بیدار باش بصورت پخش همگانی با انرژی زیاد تولید می كند باعث شود بدون دلیل گره های همسایه از حالت خواب  خارج شوند. ادامه این روند باعث به هدر رفتن انرژی گره ها شده و عمر آنها را كوتاه می كند. با توجه به محدودیت ها باید دنبال راه حل های ساده و كارا مبتنی بر طبیعت شبكه حسگر بود. مثلا اینكه گره ها با چگالی بالا می توانند توزیع شوند و هر گره دارای اطلاعات كمی است یا اینكه داده ها در یك مدت كوتاه معتبرند از این ویژگی ها  می توان بعنوان یك نقطه قوت در رفع مشكلات امنیتی استفاده كرد. اساسا‏ً چالشهای زیادی در مقابل امنیت شبكه حسگر وجود دارد. و مباحث تحقیقاتی مطرح در این زمینه گسترده و پیچیده است.
12- عوامل پیش بینی نشده: یک شبکه حسگر کارانداز تابع تعداد زیادی از عدم قطعیت هاست. عوامل طبیعی غیر قابل پیش بینی مثل سیل زلزله, مشکلات ناشی از ارتباط بی سیم و اختلالات رادیویی, امکان خرابی هر گره, کالیبره نبودن حسگرها, پویایی ساختار و مسیردهی شبکه, اضافه شدن گره های جدید و حذف گره های قدیمی, جابجایی گره ها بطور کنترل شده یا در اثر عوامل طبیعی و غیره. سؤالی كه مطرح است این است که در این شرایط چگونه میتوان چشم اندازی فراهم کرد که از دیدگاه لایه کاربرد شبکه یک موجودیت قابل اطمینان در مقیاس بزرگ دارای کارایی عملیاتی مشخص و قابل اعتماد باشد. باتوجه به اینکه شبکه های حسگر کارانداز تا حدود زیادی بصورت مرکزی غیر قابل کنترل هستند و بصورت خودکار یا حداقل نیمه خودکار عمل میکنند باید بتوانند با مدیریت مستقل بر مشکلات غلبه کنند. از این رو باید ویژگی های خود بهینه سازی  خود سازماندهی  و خود درمانی   را داشته باشند. اینها از جمله مواردی هستند که بحث در مورد آنها آسان ولی تحقق آن بسیار پیچیده است. بهرحال این موضوعات ازجمله موارد تحقیقاتی می باشند

نمونه ی  پیاده سازی شده شبکه حسگر
   ذره ی میکا  :
یک نمونه از پیاده سازی سخت افزاری گره های حسگر ذره میکا دانشگاه برکلی امریکا است.این نمونه, یک واحد حسگر کوچک (چندین اینچ مکعب) با یک  واحد پردازنده مرکزی ,منبع تغذیه,رادیو و چندین عنصر حسگر اختیاری می باشد. پردازشگر آن یک پردازنده 8- بیتی از خانواده ی اتمل  می باشد همراه با 128 کیلو بایت حافظه ی برنامه, 4کیلوبایت RAM برای داده 512کیلوبایت حافظه ی فلش .این پردازنده فقط یک کمینه از مجموعه دستورالعمل های ریسکRISK) )را بدون عمل ضرب, شیفت با طول متغیر و چرخش پشتیبانی می کند.رادیوی آن یک رادیوی مصرف پایین916  مگاهرتز با پهنای باند40 کیلو در ثانیه روی یک کانال تسهیم شده منفرد با محدوده ی نزدیک به 12 متر می باشد. رادیو در حالت دریافت 4.8 میلی آمپر, در حالت ارسال تا 12میلی آمپر ودر حالت خواب 5 میکرو آمپر مصرف می کند.            

 
                 

            
شکل(6) ذره میکا

ذره میکا در اندازه های مختلف وجود دارد,کوچکترین آن اغلب به عنوان غبار هوشمند  شناخته می شود.طرح پژوهشی غبار هوشمند که به وسیله ی پروفسور پیتستر وکان  رهبری و هدایت می شود موفق به دستیابی حدی برای اندازه ومصرف توان  در گره های حسگر خود مختار شده است.کاهش اندازه برای ساختن گره های ارزان و البته تسهیل گسترش آن  بسیار مهم است.گروه تحقیقاتی امیدوارند که ضمن حفظ موثر توانایی های حسگری وارتباطی می توانند موارد لازم حسگری , مخابره اطلاعات و محاسبات سخت افزاری  همراه با منبع تغذیه را در اندازه ای در حدود چند میلیمتر مکعب فراهم کنند. این گره میلیمتر مکعبی غبار هوشمند نام دارد که حقیقتاَ قلمرو چیزهای ممکن شدنی است.چنان که نمونه های آتی آن می تواند به قدری کوچک باشد که معلق در هوا باقی مانده و به وسیله جریان هوا شناور شود و برای ساعت ها یا روزها موارد حس شده را ارسال کند. غبار هوشمند می تواند اطلاعات را با استفاده از یک تکنولوژی بازتابنده ی نوری جدید, به صورت غیر فعال  ارسال کند این یک راه معقول وارزان برای پراب  یک سنسور یا تایید دریافت اطلاعات را فراهم می کند ارسال نوری فعال  نیز ممکن است اما اتلاف انرژی بیشتری دارد.
                                                        
                                 
شکل(7) ساختار داخلی غبار هوشمند

بررسی نرم ا فزارهای شبیه سازی شبكه

امروزه تكنولوژی شبیه سازی به طرز موفقیت آمیزی در جهت مدل سازی ، طراحی و مدیریت انواع سیستم های هوشمند به كار گرفته شده و در این راستا ابزارها و تكنیك های متعددی خلق شده كه به طور مثال می توان به تكنیك شبیه سازی رویدادگردان اشاره كرد كه اساس عملكرد بسیاری ازشبیه سازهای نوین می باشد. كاربرد شبیه سازی در مورد شبكه های ارتباطی نیز سابقه ای 15 ساله دارد كه هنوز هم در حال رشد می باشد ، دلایل استفاده از شبیه سازی در این حوزه را می توان در دو مورد خلاصه كرد :
1-پیدایش و گسترش شبكه هایی باتكنولوژی پیچیده
2-خلق ابزار ها و نرم افزارهای خاص شبیه سازی شبكه ها
نرم افزارهای شبیه ساز شبکه توانایی شبیه سازی شبكه های ارتباطی را بدون نیاز به كد نویسی و معمولآ از طریق واسط های گرافیكی فراهم می كنند. وجود عناصر  شبیه سازی شده ای متناظر با عناصر واقعی ( روترها و سوئیچ ها ، ... ) در این گونه موارد علاوه بر بالا بردن دقت ، باعث افزایش سهولت و سرعت در فرآیند شبیه سازی می شود و به این ترتیب برای كاربران ناآشنا با فن برنامه نویسی بسیار مناسب می باشد.



خصوصیات لازم برای شبیه سازهای شبكه:
    خصوصیاتی كه شبیه سازهای شبكه باید داشته باشند عبارتند از :
1-انعطاف در مدل سازی :
كاربر باید قادر باشد انواع جدیدی از منابع معمول شبكه همچون گره ها ، لینك ها و پروتكل ها را به مجموعه موجود در شبیه ساز بیفزاید.
2-سهولت در مدل سازی :
وجود واسط گرافیكی و امكان مدلسازی به صورت ساخت یافته ، به شكلی كه مدل های پیچیده بر اساس مدلهای ساده طرح شوند و همچنین قابلیت استفاده مجدد از ماژول ها از خصوصیاتی می باشد كه باعث تسریع در فرآیند شبیه سازی می گردند.
3-اجرای سریع مدل ها :
زمان پردازش در شبیه سازی های بزرگ برای شبكه هایی با تعداد زیاد گره بسیار مهم می باشد كه لازمه آن مدیریت صحیح حافظه می باشد.
4-قابلیت مصور سازی :
نمایش گرافیكی عناصر شبكه در حال تبادل پیغام ها با یكدیگر به رفع خطاهای شبیه سازی و درك نحوه كاركرد آن بسیار كمك می كند. در برخی نرم افزارهای شبیه ساز اجرای مصور سازی همزمان با اجرای شبیه ساز و در برخی دیگر پس از انجام آن و به صورت Play Back انجام می گیرد.
5- قابلیت اجرای مجدد و تكراری شبیه سازی :
هدف از انجام شبیه سازی به طور عمده تحقیق تآثیر یك یا چند پارامتر (برای مثال متوسط طول بسته ها و یا ظرفیت بافرها) بر كارایی شبكه می باشد و به همین خاطر تكرار پذیری یك شرط لازم برای این نرم افزارها می باشد. در مجموع باید توجه داشت كه خلق یك شبیه ساز شبكه دقیق و معتبر  مستلزم بكارگیری تكنولوژی شبیه سازی در كنار دانش شبكه و پروتكل های آن می باشد.البته در كنار خصوصیات فوق وجود برخی قابلیت ها بر ارزش هر ابزار شبیه ساز خواهد افزود كه از آن میان  می توان به چند مورد اشاره ذیل اشاره كرد :
1- وجود ماژول های درونی از پیش آماده شده متناظر با عناصر و پروتكل های شبكه .
2-وجود یك مولد عدد تصادفی و در شكل های پیشرفته تر قابلیت خلق كمیت های با توزیع های تصادفی گوناگون چرا كه اغلب رخدادها در یك فرآیند شبیه سازی اعم از تولید و ارسال بسته ها و یا ایجاد خرابی در آنها ، از نوع فرآیندهای تصادفی می باشند.
3-حمایت از كاربران به بهنگام سازی های به موقع (بخصوص در مورد پروتكلهای جدید) بهمراه مستندات كامل و گویا.
4- ارائه گزارشهایی از پارامتر های كارایی شبكه (نرخ خروجی، بهره وری ، تآخیر انتقال،...) در قالب ارقام و منحنی ها به همراه امكان انجام عملیات آماری روی نتایج از دیگر ویژگی های مثبت یك شبیه ساز می باشد.
شبیه ساز NS(v2):
   شروع به كار این نرم افزار به پیش از پروژه VINT مربوط می گردد.شبیه ساز NS در سال 1989توسط گروه تحقیقاتی شبكه NRG در آزمایشگاه LBNL و بر اساس شبیه ساز شبكه دیگری موسوم به REAL طراحی شده است كه توسعه آن تا امروز ادامه داشته و بخصوص پس از انتخاب شدن به عنوان ابزار شبیه ساز پروژه VINT جدیت و سرعت یافته است.آخرین نسخه آن NS 2.1b8 روی شبكه اینترنت قابل دسترسی می باشد.

معماری درونی NS:
NS2 از گونه شبیه سازهای رویدادگردان می باشد و از طریق پیگیری رخدادها در طول زمان های گسسته ، شبیه سازی را پیش می برد این شبیه ساز در دو محیط برنامه نویسی C++ و OTCL و بصورت شیئ گرا طرح شده .NS بر اساس مدلی موسوم به VuSystem كار می كند كه در ادامه به طور خلاصه در مورد آن توضیح می دهیم.

مدل VuSystem:
   شبیه سازهای شبكه عمدتآ از دو بخش با تمایلات گوناگون تشكیل یافته اند :
1-گروهی از بلاك های سازنده كه عناصری همچون گره ها ، لینك ها ، صف ها ، مولدهای ترافیك و پروتكل ها را شبیه سازی می كنند.
2-یك رابط كه معمولآ از آن تحت عنوان زبان تشریح شبیه سازی یا SDL یاد می شود و وظیفه دارد بلوك های سازنده فوق را در فرآیند شبیه سازی به یكدیگر متصل كند.
در مورد این دو بخش یك مشكل اساسی پیش روی طراحان شبیه سازهای شبكه وجود دارد. در حالی كه برای بلوك های سازنده كارایی و سرعت اجرا هدف اصلی می باشد.SDL نیازمند انعطاف و سهولت تغییر در پیكر بندی می باشد و نیل به این دو هدف با یك محیط برنامه نویسی واحد مشكل مینماید.بنابراین مدل VuSystem كه توسط David Wetherall در دانشگاه MIT پیشنهاد شده ، راه حل را در استفاده از دو محیط برنامه نویسی جداگانه برای دو بخش فوق می داند.مطابق این مدل بلوك های سازنده با یك زبان كامپایلی (برای مثال C++ ) و بخش رابط آنها در یك محیط مفسری (مانند OTCL) پیاده سازی می شوند.
طراحان NS-2 با بكار گیری مجموعه ای از اشیاء موسوم به اشیاء دو تكه موفق به اعمال مدل VuSystem در شبیه ساز خویش گشته اند . مطابق این مدل NS-2 متشكل از مجموعه ای از اشیاء می باشد كه در دو محیط دوگانه كامپایلی/ مفسری و از طریق فراخوانی متدهای یكدیگر ، ارتباط برقرار می كنند.



شبیه ساز  :OMNeT++

OMNeT++  یك شبیه ساز شیئ گرا می باشد و از دسته نرم افزارهای discrete event  است. ++ OMNeT مخفف Objective Modular Network است و مبتنی بر C++ است. چون این نرم افزار در محیط C++ نوشته شده است در اغلب محیط ها باكامپایلر C++ قابل اجرا می باشد. به وسیله  DoS و X-   windowپشتیبانی شده و به  Win3.1 و Win95 و WinNT قابل حمل است. نویسنده این نرم افزار با یك  شركت مجارستانی توزیع كننده   OPNETهمكاری داشته است. این فرد عضو چندین پروژه شبیه سازی شبكه بوده و مدل شبیه سازی سیستم VSAT در OPNET را نوشته است. از لحاظ ساختاری این نرم افزار سلسله مراتبی از ماژول های تو در تو می باشد كه ماژول ها از طریق تبادل پیغام با یكدیگر در ارتباط هستند. در پائین ترین سطح این سلسله مراتب ماژول های خود كاربر قابل ایجاد می باشند. می تواند اجرای شبیه سازی را به صورت موازی پیش ببرد.با این نرم افزار هر نوع مكانیزم زمانبندی قابل بكار گیری است.زبان متنی برای توصیف توپولوژی دارد كه به آن NED گویند و بوسیله هر ابزار پردازشگر متنی (مانند perl و awk) قابل ایجاد است. همین فرمت بوسیله ادیتور گرافیكی قابل بكار گیری است. ++OMNeT واسط قوی برای دیباگ كردن و تریس كردن فراهم می كند.
همان طور كه ذكر شد OMNeT++ ساختار ماژولی دارد بنابراین تمام ابزار مورد نیاز در قالب ماژول هستند.این ماژول ها ساختار سلسله مراتبی دارند. در بالاترین سطح ماژول سیستم قرار دارد. ماژول سیستم حاوی زیر ماژول ها می باشد.كه این زیر ماژول ها می توانند حاوی زیر ماژول های دیگری باشند الی آخر.شمایی از ساختار ماژولی در شكل آمده است.عمق ماژول های تو در تو محدود نیست.بنابراین كاربر می تواند مدل منطقی سیستم واقعی خود را پیاده سازی كند.
 
شکل(8)

دو نوع ماژول داریم ماژول های مركب و ساده .ماژولهای مركب همانطور كه از نامش پیداست به ماژول هایی گفته می شود كه زیر ماژول ها را در بر دارند.ماژول های ساده ماژول هایی هستند كه بوسیله خود كاربر ایجاد می شوند.در حقیقت ماژول های ساده الگوریتم های مدل هستند.
همه ماژول های سیستم در قالبی به نام module type هستند. كاربر برای توصیف مدل modul type ها را به كار می گیرد ( نمونه هایی از  module type را برای ایجاد module type های پیچیده تر بكار می گیرد). در مجموع ماژول سیستم نمونه ای از module type های از پیش تعریف شده است.زمانی كه module type به عنوان بلاك سازنده بكار گرفته شود تفاوتی بین ماژول ساده و ماژول مركب نیست. بدین مفهوم كه كاربر برای سادگی می تواند یك ماژول ساده را به چندین ماژول ساده بشكند و در قالب یك ماژول مركب بگنجاند یا برعكس قابلیت های یك ماژول مركب را در یك ماژول ساده خلاصه كند.
همان طور كه ذكر شد ماژول ها از طریق تبادل پیغام با یكدیگر ارتباط برقرار می كنند.در شبكه واقعی پیام ها می توانند فریم ها یا بسته ها باشند. ماژول های ساده از طریق ارسال مستقیم پیغام یا به كمك مسیرهای از پیش تعریف شده با یكدیگر در ارتباط هستند.گیت ها واسط های ماژول ها هستند كه دارای بافر می باشند و عامل اتصال دهنده لینك ها به یكدیگرند.لینك ها تنها در یك سطح از سلسله مراتب ماژول قابل ایجاد هستند. بدین معنا كه در یك ماژول مركب دو زیر ماژول می توانند از طریق گیت های متناظر متصل شوند ویا یك زیر ماژول با ماژول مركب خود مرتبط شود.
در ساختار سلسله مراتبی پیام ها از طریق لینك ها یا اتصالات قابل انتقال هستند كه مبدأ و مقصد پیغام ها ماژول های ساده می باشند.به سری لینك ها یا اتصالاتی كه از یك ماژول ساده شروع و به یك ماژول ساده ختم می شود مسیر (route) گویند.
پارامترهای زیر را می توان برای یك لینك مقداردهی نمود:
1-(sec) Propagation Delay
2-(errors/bit) bit error rate 
3- (bits/sec) data rate

:REFERENCES

C. T. Ee, N. V. Krishnan and S. Kohli, “Efficient Broadcasts
in Sensor Networks,” Unpublished Class Project Report, UC
Berkeley, Berkeley, CA, May 12, 2003.

 Agrawal, Dharma P.; Qing-An Zeng. 2003. Introduction to Wireless and Mobile Systems. Brooks/Cole – Thompson, Pacific Grove, CA.
Chan, H., A. Perrig, and D. Song. Random Key Predistribution Schemes for Sensor Networks. IEEE Symposium on Security and Privacy (SP) (May 11 - 14, 2003).
Hill, Jason, Robert Szewczyk, Alec Woo, Seth Hollar, David Culler, and Kristofer Pister. System architecture directions for networked sensors. In Proceedings of the Ninth International Conference on Architectural Support for Programming Languages and Operating Systems (ASPLOS IX) (November 2000).
Hu, Y.C., A. Perrig, and D.B. Johnson. Rushing Attacks and Defense in Wireless Ad Hoc Network Routing Protocols. Proceedings of the ACM Workshop on Wireless Security (WiSe"03) (San Diego, California, September 19, 2003).
Huang, Q., J. Cukier, H. Kobayashi, B. Liu, and J. Zhang. Fast Authenticated Key Establishment Protocols for Self-Organizing Sensor Networks. Proceedings of the Workshop on Wireless Sensor Networks and Applications, (WSNA"03) (San Diego, California, September 19, 2003).
Jolly, G., M.C. Kuscu, P. Kokate, and M. Younis. A Low-Energy Key Management Protocol for Wireless Sensor Networks. IEEE Symposium on Computers and Communications (ISCC"03). (Kemer – Antalya, Turkey, June 30 - July 3 2003).
Karlof C. and D. Wagner. Secure Routing in Wireless Sensor Networks: Attacks and Countermeasures. Proceedings of the First IEEE Internat