مطالعه مقایسه ای و تطبیقی مسئولیت مدنی مدیران شركت های تجاری و مدنی در انجام معاملات

عنوان:
مطالعه مقایسه ای و تطبیقی مسئولیت مدنی مدیران شركتهای تجاری و مدنی در انجام معاملات
چكیده    1
مقدمه    4
فصل اول: بررسی مسئولیت مدیران در قبال انجام معاملات در شركتهای تجاری    7
الف: شركت سهامی    18
ب: شركت با مسئولیت محدود:    29
ج: شركت تعاونی    39
ماده 46 قانون شركتهای تعاونی نیز مقرر می كند:    40
در این خصوص ماده 39 قانون بخش تعاونی مقرر می دارد:    44
ت: انجام معامله از سوی تمامی مدیران مجاز    51
بخش دوم: مسئولیت مدیران شركتهای تجاری در قبال انجام معاملات    58
ب- شركت با مسئولیت محدود    61
پ – شركتهای تضامنی، نسبی، مختلط سهامی و غیر سهامی و تعاونی    64
1-2- رعایت موضوع شركت    73
2-2 رعایت حدود اختیارات    76
شركت سهامی    76
ماده 105 ق.ت. مقرر می كند:    78
شركت تضامنی، نسبی، مختلط (مختلط سهامی و غیر سهامی)    80
شركت تعاونی    82
3- انجام معامله از سوی مدیران در صورت عدم ذكر سمت مدیران و یا عدم اثبات معامله برای شركت    84
4- انجام معامله از سوی بعضی از مدیران نه همه آنها    88
(دادنامه شماره 1027 ، 1026 -14/12/1370)    91
فصل دوم: بررسی مسئولیت مدیران در قبال انجام معاملات در شركتهای مدنی    96
2- انجام معامله با رعایت حدود اختیارات    99
3- انجام معامله با رعایت مصلحت شركاء:    103
بخش دوم: مسئولیت مدیران شركتهای مدنی در قبال انجام معاملات در صورت جمع شرایط ذیل:    106
1- انجام معامله در صورت عدم اهلیت مدیر    106
2- انجام معامله با فرض عدم رعایت حدود اختیارات    110
3- انجام معامله با فرض عدم رعایت مصلحت شركاء    112
فصل سوم: بررسی مسئولیت مدنی مدیران شركتها در قبال انجام معاملات در حقوق انگلیس    114
مبحث اول: كلیات    114
گفتار اول: انواع شركتها در حقوق انگلیسی و تعریف هر كدام    114
2- شركتهای قانونی    115
3- شركتهای ثبت شده    115
گفتار دوم: مفهوم قاعده آلتراوایریز در حقوق انگلیس و سابقه تاریخی آن    116
1- مفهوم قاعده    116
2- سابقه تاریخی به قاعده    119
گفتار سوم: بررسی اختیارات مدیران شركتها در حقوق انگلیسی    120
مبحث دوم: تحقق مسئولیت برای انواع شركتها (شركتهای قانونی، ثبت شده، شركتهای تأسیس به موجب فرمان سلطنت) در انجام معاملات    123
1- شركتهای قانونی و ثبت شده    124
2- شركتهای تأسیسی به موجب فرمان سلطنت    126
مبحث سوم: تحقق مسئولیت برای مدیران شركتها در انجام معاملات (به عنوان یك استثنا)    127
گفتار اول: تحقق مسئولیت غیر مستقیم (مراجعه شركت به مدیران در بعضی از شركتها)    127
بند 3 ماده 35 جدید مقرر می كند:    128
گفتار دوم: تحقق مسئولیت مستقیم (مراجعه مستقیم به مدیران)    130
گفتار سوم: روش های پیشگیری از تحقق مسئولیت برای مدیران    131
نتیجه گیری    132
شركت تضامنی و نسبی و شركتهای مختلط    137
شركت مدنی    139
حقوق انگلیسی    140
پیشنهادات    142
فهرست منابع (فارسی و غیر فارسی) مورد استفاده در پایان نامه به شرح زیر می باشد:    144
چكیده
امروزه اشخاص ثالثی كه با مدیران شركتهای تجاری و مدنی كه در مقام نماینده شركت می باشند نسبت به انعقاد عقد مبادرت می نمایند از حیث احقاق حقوق خود با مشكل مواجه می باشند یعنی از جهت اینكه شركت را طرف دعوی قرار دهند یا مدیران را دچار سردرگمی هستند. حال در این صورت وقتی مدیران در مقام نماینده موارد مقرر شده قانونی و قراردادی فیمابین خود و شركت را رعایت كرده باشند چنین عقدی صحیح و نافذ خواهد بود. لذا شخص ثالث علیه شركت طرح دعوی خواهد كرد در غیر این صورت ماهیت عقد فضولی خواهد بود و امكان مراجعه به شركت نیست.البته همیشه اینگونه نیست یعنی بعضاً قانون برای حمایت حقوق اشخاص ثالث اقدام می كند و حتی در صورت عدم رعایت موازین قانونی از سوی مدیران، شخص ثالث می‌تواند همچنان به شركت مراجعه نماید. به هر ترتیب با بررسی ماهیت عقود منعقد شده از سوی مدیران با اشخاص ثالث تكلیف اشخاص ثالث مشخص خواهد شد تا به چه شخص یا اشخاص جهت احقاق حق خود مراجعه نمایند و در صورت فضولی بودن عقد و عدم رعایت موازین از سوی مدیر مسئولیت مدیر در قبال اشخاص ثالث و همچنین شركت نیز مشخص خواهد گردید.
 
مقدمه
در این تحقیق به بررسی ماده 118 لایحه اصلاحی قانون تجارت و مواد دیگر قانون تجارت در خصوص شركتهای دیگر تجاری كه مبین میزان اختیارات مدیران در انجام معاملات می باشد پرداخته ایم و در واقع می خواهیم به این پرسش پاسخ گوییم كه چنانچه مدیران شركتهای تجاری در معاملاتی كه از سوی شركت انجام می دهند از حیطه و حدود اختیارات خود تجاوز كنند معاملات انجام شده چه صورتی پیدا می كند و به بررسی میزان مسئولیت آنها و مقایسه آن با معاملات مدیران در شركتهای مدنی در صورتی كه از حدود وكالت تجاوز نمایند بپردازیم.
هدف از انجام این تحقیق نیز آن است كه معاملاتی كه مدیران از سوی شركت و به نمایندگی از آن انجام می دهند با دقت بیشتری مورد بررسی قرار گیرد.
فرضیه های ما كه در این تحقیق به بررسی آنها پرداخته ایم، عبارتند از:
1. به نظر می رسد در صورتی كه مدیران در معاملاتی كه از سوی شركتهای تجاری انجام می دهند از حدود اختیارات خود تجاوز كنند معاملات آنها در مقابل اشخاص ثالث در بعضی از شركتها نافذ و بعضی از شركتها غیر نافذ است.
2. به نظر می رسد در صورتی كه مدیران شركتهای مدنی در معاملاتی كه انجام می دهند از حدود اختیارات خود تجاوز كنند شخصاً در مقابل شركاء مسئول می باشند و معاملات آنها غیر نافذ است.
3. به نظر می رسد محدود كردن اختیارات مدیران در بعضی از شركتهای تجاری در انجام معاملات در مقابل اشخاص ثالث بی اثر است.
4. به نظر می رسد اگر قرار است محدود كردن اختیارات مدیران در بعضی از شركتهای تجاری موثر باشد در صورتی است كه در اساسنامه ذكر گردد.
5. به نظر می رسد با مطالعه حقوق خارجی، در خصوص اصلاح مواد قانونی مربوطه در حقوق ایران و تفسیر آنها تأثیرگذار خواهد بود.
همچنین این تحقیق دارای پنج بخش است. بخش اول را به كلیات اختصاص داده ایم و در آن به تعریف مفاهیم كلیدی كه در این تحقیق از آن استفاده شده است پرداخته ایم در بخش دوم مسئولیت مدیران در قبال انجام معاملات در شركتهای تجاری بحث می شود. در بخش سوم از مسئولیت مدیران در قبال انجام معاملات در شركتهای مدنی سخن می گوییم در بخش چهارم مسئولیت مدنی مدیران شركتها در قبال انجام معاملات در حقوق انگلیسی بحث می شود و در بخش پنجم به نتیجه‌گیری و ارائه پیشنهادات پرداخته ایم.
 
 فصل اول: بررسی مسئولیت مدیران در قبال انجام معاملات در شركتهای تجاری
بخش اول: كلیات: بیان قاعده كلی مبنی بر تحقق مسئولیت برای شركتهای تجاری در انجام معاملات در صورت جمع بودن شرایط ذیل و عدم ترتیب مسئولیت برای مدیران
در فصل اول به بررسی شركتهای تجاری و مدنی و تفاوت آنها و همچنین اقسام شركتهای تجاری و معرفی آنها پرداختیم. در این فصل قصد داریم معاملات مدیران در شركتهای تجاری را بررسی نماییم.
به عنوان قاعده بایستی گفت معاملاتی كه از سوی مدیران و از جانب شركتهای تجاری واقع می گردد، ابتدا و در مرحله اول برای شركت واقع می گردد و برای شركت ایجاد مسئولیت می نماید چرا كه شركتهای تجاری مذكور در ماده 20 ق.ت. وجودی مستقل و شخصیتی مجزا از شركاء خود دارند و خود دارای شخصیت حقوقی مستقل هستند.
از سوی دیگر می دانیم كه در كلیه شركتهای تجاری رابطه مدیران با شركت مصداقی از عقد وكالت است. لذا قراردادهای كه مدیران منعقد می كنند برای خودشان نبوده بلكه به نام و حساب شركت است و می‌دانیم به موجب مقررات قانون مدنی كلیه قراردادهایی كه وكیل در حدود اختیاراتش منعقد می كند موكل را پایبند می كند (ماده 674 ق.م) و نماینده خودش مسئولیتی در قبال این نوع قراردادها ندارد، از این رو طرف قرارداد نمی تواند برای اجرای قرارداد به نماینده مراجعه كند و مدیر یا مدیران را طرف دعوی قرار دهد.
اما تحقق این امر یعنی حصول معامله برای شركتهای تجاری و ایجاد مسئولیت برای شركتهای تجاری در انجام معاملات منوط به تحقق شرایط ذیل است، به عبارت دیگر در صورتی كه شرایط ذیل (كه به آن خواهیم پرداخت) جمع گردد، شركتهای تجاری در مقابل اشخاص ثالث در خصوص معاملاتی كه انجام می شود مسئولیت دارد و نه مدیران. و این امر به عنوان یك قاعده مطرح می باشد كه در ذیل به بررسی این شروط می پردازیم:
1. انجام معامله از سوی مدیران در حالتی كه شركت واجد شخصیت حقوقی است.
قانون تجارت ایران برای شركتهای تجاری شخصیت حقوقی قائل شده است. ماده 583 ق.ت. مقرر می دارد: كلیه شركتهای تجاری مذكور در این قانون شخصیت حقوقی دارند.
دارا بودن شخصیت حقوقی به این معناست كه شركت صلاحیت داشتن حقوقی و تكالیف و نیز صلاحیت اجرای آنها را دارد. چنانكه ماده 588 ق.ت. نیز بیان می دارد: شخصیت حقوقی می تواند دارای كلیه حقوقی و تكالیفی شود كه قانون برای افراد قائل است ...
اما شخصیت حقوقی ویژگی مشترك كلیه شركتهای تجاری است و لذا از نظر قانون شخصی است كاملاً متمایز و مستقل از اعضای تشكیل دهنده آن و در نتیجه این استقلال است كه اشخاص حقوقی می توانند دارای حقوق و تعهدات گردند و به انجام معاملات و ایجاد تعهدات و اقامه دعوی و سایر حقوق و تكالیف مصرح قانونی بپردازند.
بنابراین دلیل این كه در معاملاتی كه برای شركتهای تجاری از سوی مدیران آنها واقع می شود ابتدا شركت مسئول می باشد وجود همین شخصیت حقوقی است. اغلب قوانین دنیا برای شركتهای تجاری شخصیتی مستقل و مجزا از شخصیت شركاء قائل شده اند و سازمانی برای آن پیش ببنی نموده اند كه بر اساس آن امور شركت اداره می‌شود. استقلال این شخصیت در شركتهای سرمایه بیشتر واضح و آشكار است و در شركتهای اشخاص كمتر ولی به هر حال مجزای از شخصیت شركاست.
قرارداد شركت یا به عبارت دیگر جمع شدن چند نفر برای رسیدن به هدف معین موجد شخصیت حقوقی است و شركت شخصیتی جداگانه از شخصیت شركاء دارا خواهد شد و این امر سبب می شود شركت رأساً دارای حقوق كامل شود. كه این امر خود بر روابط آن با شركاء و یا اشخاص ثالث و طلبكاران شركت و طلبكاران شخصی شركاء تأثیر دارد.
بنابراین كسی كه با یك شركت تجاری معامله می كند مادام كه شخصیت حقوقی آن باقی است نمی تواند به شركاء یا مدیران آن شركت مراجعه نماید و آنها را ملزم به انجام تعهد نماید زیرا همانطور كه اشاره كردیم شخص حقوقی مستقلاً دارای حق و وظیفه است و همانطور كه كسی را در مقابل عمل دیگری نمی توان مسئول دانست مدیران یا شركاء یك شركت تجاری را هم نمی توان مسئول عمل آن شركت دانست و در واقع شخصیت حقوقی مستقل شركت برای اشخاص ثالث آسودگی خاطر ایجاد می كند.
اما انجام معامله از سوی مدیران برای شركتهای تجارتی در حالتی سبب ایجاد مسئولیت برای شركتهای تجاری می شود كه شركت واجد شخصیت حقوقی باشد. لذا تعیین آغاز شخصیت حقوقی از این نظر واجد اهمیت است كه نقطه آغاز تعهدات شركت را معین می كند و در واقع تا قبل از تحقق شخصیت حقوقی علی الاصول نمی توان تعهداتی را كه شركاء بر عهده گرفته اند بر عهده شركت گذاشت چرا كه شركتی وجود ندارد  تا بتواند متعهد شود لذا لازم است در این قسمت بصورت مختصر نقطه آغاز شخصیت حقوقی شركتهای تجاری یا به عبارتی نقطه آغازین ایجاد تعهد برای شركت را بررسی نماییم.
شركتهای تجاری به محض تشكیل واجد شخصیت حقوقی می شوند و برای تشخص به شخصیت حقوقی لازم نیست در مرجع معینی به ثبت برسند، البته در این خصوص (زمان ایجاد شخصیت حقوقی) دو نظر مطرح است بعضی معتقدند كه، شركتها بمحض تشكیل واجد شخصیت حقوقی می گردند و بعضی دیگر معتقدند كه شركت پس از ثبت واجد شخصیت حقوقی می گردد.

فهرست منابع (فارسی و غیر فارسی) مورد استفاده در پایان نامه به شرح زیر می باشد:
1. دكتر اسكینی، ر.، 1377 ، حقوق تجارت و شركتهای تجاری، سمت، جلد اول 
2. دكتر ایكنی، ر.، 1377 ، حقوق تجارت (شركتهای سهامی عام و خاص)، سمت، جلد دوم 
3. دكتر ستوده تهرانی، ح.، 1376 ، حقوق تجارت، نشر دادگستر، جلد اول
4. دكتر ستوده تهرانی، ح.، 1376، حقوق تجارت، نشر دادگستر، جلد دوم
5. راشدی اشرفی، ع.، 1375، حقوق تجارت كاربردی، شركت چاپ و نشر بازرگانی
6. دكتر حسنی، ح.، 1378، حقوق تجارت، نشر میزان
7. دكتر حسنی، ح.، 1384، حقوق تعاون و حقوق تجارت، نشر میزان
8. عبادی، م. ع.، 1370، حقوق تجارت، گنج دانش
9. عرفانی، م..، 1375، حقوق تجارت به زبان ساده، نشر میزان
10. عرفانی، م.، 1384 ، حقوق تجارت، نشر میزان، جلد دوم
11. كاتبی، ح.ق.، 1370، حقوق تجارت، گنج دانش
12.  دكتر كاتوزیان، ن.، 1379، عقود معین 2، نشر گنج دانش
13. دكتر كاتوزیان، ن.، 1381 وقایع حقوقی، شركت سهامی انتشار
14. دكتر كاتوزیان، ن.، 1381 ، قانون مدنی در نظم حقوق كنونی، نشر میزان
15. دكتر كاتوزیان، ن.، 1382 ، الزامهای خارج از قرارداد (ضمان قهری)، انتشارات دانشگاه تهران
16. دكتر كاتوزیان، ن.، 1378، قواعد عمومی قراردادها، نشر میزان، جلد دوم
17. دكتر امامی، ح.، 1379، حقوق مدنی، نشر اسلامیه، جلد اول
18. دكتر جعفری لنگرودی، م.ج.، 1382 ، مجموعه محشی قانون مدنی، نشر گنج دانش
19. اعظمی زنگنه، ع.، 1353 ، حقوق بازرگانی، چاپخانه افست رشدیه
20. دكتر صفی نیا، ن.، 1381 ، درآمدی بر قانون شركتهای تجاری در ایران، انتشارات دانشگاه تهران
21. دمرچیلی، م. و حاتمی، ع. و قرائی م.، 1382 ، قانون تجارت در نظم حقوقی كنونی، موسسه تحقیقات حقوقی میثاق عدالت
22. ژوردن، پ. ، ادیب، م.، 1382 ، اصول مسئولیت مدنی، نشر میزان
23. دكتر صفایی، ح.، و قاسم زاده ، م.، 1377، حقوق مدنی اشخاص و محجورین، نشر سمت
24. دكتر كاتوزیان، ن.، 1373، مشاركت و صلح و عطایا، نشر گنج دانش
25. دكتر صفری، م.، 1371 ، تعریف و تاریخ و منابع حقوق  تجارت،
26. دكتر تفرشی، م.ع.، 1380 ، مباحثی تحلیلی از حقوق شركتهای تجاری، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس، جلد اول
27. فروحی، ح.، 1370 ، شركتهای تعاونی طبق قانون بخش تعاون مصوب 1370 ، انتشارات روزبهان، جلد سوم
28. دكتر كاشانی، م.، 1382 ، جزوه حقوق مدنی 7 ، دانشگاه شهید بهشتی
29. عرفانی، م.، 1367 ، مقاله نقدی بر ماده 118 لایحه اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب 1347 ، دانشكده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، نشریه شماره 24
30. كامیار، م.، 1376 ، گزیده آرای دادگاههای حقوقی، نشر حقوقدان
31. دكتر كاتوزیان، ن.، 1376 ، دوره عقود معین 4 ، شركت سهامی انتشار
32. Gower , L.B.C ., 1992 , Gower’s principles of modern company law, sweet and Maxwell, london
33. martin , E., 1990 . A concise dictionary of Law , Oxford university press, newyork
34. Kumpf , w., 1965 , Business Law uniform commercial code , America
35. Applebee , H.E., 1949 , the essentials of company Law , London.
36. McGee , A., 1995, the business of company Law , Oxford university press.
37. Morse , G., 1991 , char les worth and morse company Law , sweet and max well.
38. مقاله های اینترنتی برگرفته از سایت google