توضیحات

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  بررسی تطبیقی احکام زندان و زندانی در حقوق و مذاهب اسلامی در فایل ورد (word) دارای 114 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد بررسی تطبیقی احکام زندان و زندانی در حقوق و مذاهب اسلامی در فایل ورد (word)  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه و مقالات ارائه میگردد

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی بررسی تطبیقی احکام زندان و زندانی در حقوق و مذاهب اسلامی در فایل ورد (word)،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد


بخشی از متن بررسی تطبیقی احکام زندان و زندانی در حقوق و مذاهب اسلامی در فایل ورد (word) :

بررسی تطبیقی احکام زندان و زندانی در حقوق و مذاهب اسلامی در فایل ورد (word)
فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول – كلیات و تعاریف

مقدمه................................................................................................. 2

1-1 بیان مسئله..................................................................................... 4

1-2 هدف های تحقیق.............................................................................. 4

1-3اهمیت موضوع تحقیق و انگیزش انتخاب آن............................................. 4

1-4 سوالات و فرضیه های تحقیق.............................................................. 5

1-4-1 سوالات تحقیق............................................................................. 5

1-4-2 فرضیه های تحقیق........................................................................ 5

1-5 روش تحقیق................................................................................... 6

1-6 قلمرو تحقیق................................................................................... 7

1-7 محدودیت ها و مشکلات تحقیق............................................................ 7

1-8 تعریف مفاهیم.................................................................................. 7

1-8-1 عناوین مرتبط به واژه زندان............................................................ 12

*فصل دوم - تاریخچه، طبقه بندی، انواع و مشروعیت زندان

2-1 تاریخچه زندان در اسلام و ایران.................................................... ........................................................ 16

2-1-1 تاریخچه زندان در اسلام.................................................................. 16 2-1-2 تاریخچه زندان در ایران......................................................................................................... 21

2-2 طبقه بندی زندانیان بر حسب عناوین مختلف............................................. 23

2-2-1 جایگاه بحث طبقه بندی زندانیان در اسلام.............................................. 23

2-2-2 جایگاه بحث طبقه بندی در حقوق ایران................................................. 24

2-2-2-1 عناوین طبقه بندی در حقوق ایران................................................... 25

2-2-2-2 مصوب سازمان ملل در مورد طبقه بندی زندانیان................................. 30

2-2-2-3 نظر فقها و دانشمندان اسلامی در خصوص بحث طبقه بندی..................... 31

2-3 انواع و مدت حبس............................................................................ 22

2-3-1 انواع حبس در حکومت امام علی (ع).................................................. 23

2-3-2 انواع حبس از نظر فقهای اسلامی....................................................... 33

2-3-3 انواع حبس از لحاظ مدت آن............................................................. 34

2-3-4 مدت حبس از نظر مذاهب چهارگانه.................................................... 34

2-3-5 انواع حبس از نظر کیفیت محافظت و مراقبت از محبوسین........................ 35

2-3-6 انواع حبس از نظر اهداف آن............................................................ 35

2-3-7 تقسیم بندی زندان از نظر انگیزه های حبس........................................... 38

2-3-8 انواع زندان ها در آیین نامه ها و مقررات زندان های ایران........................ 39

2-3-9 انواع زندان ها در قرن حاضر........................................................... 39

2-4 مشروعیت حبس در اسلام، حقوق در منابع فقه .......................................... 40

2-4-1 مبانی فقهی حبس........................................................................... 40

2-4-2 مشروعیت زندان از دیدگاه احادیث و روایت................................... ....... 42

2-4-3 مشروعیت حبس در اسلام و قوانین موضوعه......................................... 42

2-4-4 مشروعیت زندان در قرآن کریم.......................................................... 44

2-4-4-1 آیه اول.................................................................................... 44

2-4-4-2 آیه دوم.................................................................................... 47

2-4-4-3 آیه سوم................................................................................... 55

2-4-4-4 آیه چهارم................................................................................. 58

2-4-5 مشروعیت زندان از دیدگاه سنت......................................................... 60

2-4-7 مشروعیت زندان از نظر اجماع......................................................... 63

2-4-6 مشروعیت زندان از نظر عقل........................................................... 64

2-5 امام علی (ع) موسس زندان های اصلاحی................................................ 66

2-5-1 مراحل اصلاح و تربیت مجرمین از دیدگاه امام علی (ع)........................... 66

2-5-2 زندان در حکومت امام علی (ع)......................................................... 67

فصل سوم : جایگاه زندان و زندانی

3-1 جایگاه زندان در اسلام....................................................................... 73

3-1-1 راه هایی که برای تقلیل زندانی در اسلام پیش بینی شده است..................... 74

3-2 فلسفه وجود زندان........................................................................... 75

3-3 اهداف مجازات زندان در اسلام............................................................. 77

3-3-1 هدف شریعت از اجرای قوانین بشری.................................................. 79

3-3-2 اصول حاکم بر مجازات های اسلامی................................................... 79

3-3-3 دیدگاه اسلام و کیفر حبس............................................................... 80

3-3-4 جایگاه زندان در جایگاه های اسلامی.................................................. 81

3-3-4-1 زمان اجرای مجازات ها............................................................... 82

3-3-4-2 نمونه هایی از زندان های اسلامی.................................................. 83

3-4 جایگاه های زندان در حقوق................................................................ 84

3-4-1 اهداف مجازات زندان در حقوق ایران.................................................. 86

3-4-2 اهداف کلی مجازات........................................................................ 87

3-2 تاثیر محیط زندان بر زندانی................................................................. 88

3-2-1 عوامل ایجاد تکرار جرم در زندان یا همان اثر منفی زندان......................... 89

3-2-2 آسیب پذیری حبس........................................................................ 91

3-2-3 ضرر و زیان های زندان.................................................................. 91

3-3 روش های مختلف اصلاح و تربیت مجرمان.............................................. 95

3-3-1 جایگاه حبس در اسلام.................................................................... 97

3-3-2 اهداف اصلاح و تربیت در اسلام........................................................ 98

3-3-3 روش های اصلاح و تربیت زندانیان.................................................... 100

3-4 کارکردها و پیامدهای زندان................................................................. 104

3-4-1 کارکردهای زندان.......................................................................... 104

3-4-2 پیامدهای زندان............................................................................ 105

3-4-3 محاسن و معایب حبس.................................................................... 107

3-5 دیدگاه موافقان و مخالفان کبفر حبس...................................................... 108

3-5-1 دیدگاه موافقان کیفر حبس............................................................... 108

3-5-2 دیدگاه مخالفان کیفر حبس................................................................ 109

3-6 جایگزین های حبس.......................................................................... 111

3-6-1 مجازات زندان و جایگزین آن............................................................ 112

فصل چهارم : احکام موارد زندان

4-1 احکام زندان در اسلام و حقوق............................................................. 117

4-1-1 حکم زندان در اسلام...................................................................... 117

4-1-1-1 تعزیر از دیدگاه لغویان و فقیهان(مذاهب اسلامی)................................ 118

4-1-1-2 فرق میان حد و تعزیر................................................................. 119

4-1-2 تشویق و تنبیه زندانیان.................................................................. 121

4-1-3 صلاحیت مراجع صدور حکم............................................................ 123

4-1-4 حکم زندان و اجرای حد در حرم........................................................ 125

4-1-5 نمونه هایی از احکام زندانیان........................................................... 126

4-2 حبس مدیون و متهم از دیدگاه فقه ، مذاهب اسلامی و قوانین موضوعه........... 128

4-2-1 حبس مدیون از دیدگاه فقه............................................................... 128

4-2-2 حبس مدیون در مذاهب اسلامی......................................................... 129

4-2-3 حبس مدیون از دیدگاه قوانین موضوعه.............................................. 134

4-2-4 حبس متهم.................................................................................. 135

4-2-4-1 متهم به دزدی.......................................................................... 136

4-2-4-2 حبس متهم به دزدی تا حضور شهود.............................................. 137

4-2-4-3 حبس متهم تا تعدیل شهود........................................................... 137

4-2-4-4 حبس متهم مدعی مال................................................................. 138

4-3 موارد و موجبات زندان بر اسلام........................................................... 138

4-3-1 زندان در جرایم ضد امنیتی.............................................................. 138

4-3-1-1 حبس باغی.............................................................................. 138

4-2-1-2 حبس راهزنان.......................................................................... 139

4-3-1-3 حبس اسیر.............................................................................. 139

4-3-2 زندان در جرایم ضد نفس................................................................ 140

4-3-2-1 متهم به قتل............................................................................. 140

4-3-1-2 کسی که فردی را نگه دارد تا او را به قتل برساند............................... 141

4-3-2-3 آمر به قتل............................................................................... 142

4-3-2-4 حبس قاتل به فرمان مولا............................................................. 142

4-3-2-5 فرد یا فردی که قاتل را از دست اولیاء مقتول فرار دهد......................... 143

4-3-2-6 حبس کسی که برده اش را بل عذاب و شکنجه بکشد........................... 143

4-3-2-7 حبس قاتل تا تکمیل شرایط........................................................... 144

4-3-2-8 حبس قاتل فراری....................................................................... 144

4-3-2-9 حبس قاتل پس از عفو و اولیاء مقتول............................................. 145

4-3-2-10 حبس کسی که می خواهد فرزندش را بکشد.................................... 145

4-3-3 زندان در جرایم مربوط به دین.......................................................... 146

4-3-3-1 حبس برای ممانعت از ارتکاب محارم الهی........................................ 146

4-3-3-2 حبس زناکار با خواهر خویش........................................................ 147

4-3-3-3 حبس زن مرتد.......................................................................... 149

4-3-3-4 حبس ایلا کننده......................................................................... 149

4-3-3-5 حبس مظاهر............................................................................ 150

4-3-3-6 حبس برای اقدام حد................................................................... 150

4-3-4 زندان در جرایم مربوط به مال.......................................................... 152

4-3-4-1 حبس خودداری کننده از ادعای دین................................................ 152

4-3-4-2 حبس غاضب بر خورندهد مال یتیم و خیانت کننده امانت........................ 155

4-3-4-3 حبس عامل خیانت کار................................................................. 156

4-3-4-4 حبس ناقب............................................................................... 157

4-3-4-5 حبس سارق برای بار سوم........................................................... 157

4-3-4-6 مفلس ................................................................................... 158

4-3-4-7 حبس ممتنع از ادعای دین............................................................ 158

4-3-4-8 حبس راهن.............................................................................. 160

4-3-4-9 حبس تارک نفقه........................................................................ 160

4-3-4-10 حبس مدعی علیه منکر وجود محکوم به ....................................... 161

4-3-4-11 حبس نباش............................................................................ 161

4-3-4-12 حبس طرار ، مختلس................................................................ 161

4-3-4-13 حبس کفیل............................................................................ 162

4-3-4-14 حبس ملتوی در محکمه............................................................ 162

4-3-4-15 حبس مدعی علیه که نکول پیشه کند............................................. 162

4-3-4-16 حبس مدعی الیه تا حضور شهود................................................. 162

4-3-5 زندان در شهادت.......................................................................... 163

4-3-5-1 حبس شهود............................................................................. 163

4-3-5-2 حبس شاهد دروغگو.................................................................. 163

4-3-6 حبس تراشنده و از بین برنده موی زنها.............................................. 163

4-3-7 حبس زننده برده خویش................................................................. 165

4-3-8 حبس مردم آزار........................................................................... 165

4-3-9 حبس برای ترک واجبات و ارتکاب محرمات.......................................... 165

4-3-10 حبس ساحر ، کاهن و عارف.......................................................... 166

4-3-11 زندان عالم فاسق ، طبیب ، جاهل و مکری مفلس................................. 168

4-3-12 حبس برای توبه از گناه................................................................ 169

4-3-13 حبس قائلان به خدایی علی( علیه السلام)........................................... 170

4-3-14 حبس برای شراب و مست کننده...................................................... 171

4-3-15 حبس مشروبخوار در ماه مبارک رمضان........................................... 171

4-3-16 حبس آزار دهنده زن خویش.......................................................... 172

4-3-17 حبس بنده فراری........................................................................ 172

فصل پنجم : حقوق زنان و زندانی

5-1 حقوق زندانی در قرآن و روایات........................................................... 176

5-1-1 ارزش های انسان در قرآن و از دیدگاه اسلام........................................ 176

5-2 حقوق زندانی از دیدگاه اسلام و حقوق موضوعه...................................... 178

5-2-1 قواعدی که اسلام درباره رفتار با زندانیان منظور داشته........................... 181

5-2-2 حقوق عمومی زندانیان................................................................... 181

5-3 مصادیق حقوق زندانی....................................................................... 183

5-3-1 آزادی انجام معامله........................................................................ 183

5-3-2 آزادی نکاح یا طلاق...................................................................... 184

5-3-3 آزادی شهادت ............................................................................. 184

5-3-4 آزادی ایراد سخنرانی ، تالیف و نظایر آن............................................. 184

5-3-5 آزادی اشتغال به مشاغل مختلف........................................................ 185

5-3-6 آزادی در ورزش.......................................................................... 185

5-3-7 لزوم توجه به تمایلات و سلیقه های شخصی زندانی................................ 185

5-3-8 حق ملاقات با خانواده.................................................................... 185

5-3-9 تفکیک زندانیان در مورد لازم.......................................................... 186

5-3-10 حق برخورداری از بهداشت عمومی و فردی...................................... 186

5-3-11 حق برخورداری از خوراک و پوشاک مناسب...................................... 188

5-3-12 آزادی رفت و امد شاگرادان و مستمعان زندانی.................................... 189

5-3-13 حق برخورداری از آسایش روحی .................................................. 189

5-3-14 حق زنان در زندان...................................................................... 190

5-3-15 بازرسی وضع زندانیان................................................................. 190

5-3-16 منع تادیب و تنبیه زندانیان............................................................. 190

5-3-17 رسیدگی به جرائمی که در داخل زندان صورت می گیرد......................... 191

5-3-18 حق برخورداری از وکیل............................................................... 191

5-3-19 منع مطلق شکنجه...................................................................... 191

5-3-20 حق زندانی در آموزش های لازم..................................................... 192

5-3-21 حق زندانی در آزادی برقراری ارتباط................................................ 192

5-3-22 حق دسترسی به کتابخانه عمومی و اخبار و اطلاعات............................ 192

5-3-23 آزادی انجام شعائر دینی................................................................ 193

5-3-24 حق شرکت در مراسم اعیاد و مانند آن.............................................. 194

5-3-24-1 حق زندانی برای حضور در مراسم مذهبی...................................... 195

5-3-25 حق معالجه زندانی یا آزاد سازی..................................................... 196

5-3-26 حق زندانی در صورت تبرئه.......................................................... 197

5-3-27 حق رفاه زندانی......................................................................... 198

5-3-28 حق نفقه زندانی......................................................................... 199

5-3-29 حق تعجیل در محاکمه.................................................................. 201

5-3-30 حق زندانی در مورد همسرش با او.................................................. 203

5-3-31 حق جداسازی زنان از مردان در زندان.............................................. 204

5-3-32 جداسازی نوجوانان از سالمندان و مسلمانان از غیر مسلمانان.................. 206

5-3-33 فوت زندان............................................................................... 207

5-4 ارشاد و راهنمایی زندانیان.................................................................. 208

5-5 مخارج و مسکن زندانیان.................................................................... 209

5-5-1 مخارج زندان و زندانی در اسلام و حقوق............................................ 209

5-5-2 هزینه زندان و زندانیان در اسلام و روایت............................................ 213

5-5-3 کفالت خانواده زندانی..................................................................... 214

5-6 ملاقات با زندانی.............................................................................. 217

5-6-1 ملاقات از دیدگاه امام علی(ع)........................................................... 218

5-6-2 حق ملاقات با نزدیکان و غیر آنان...................................................... 219

5-6-3 انواع ملاقات در زندان.................................................................... 219

5-6-4 ملاقات زندانیان در آیین نامه و مقررات زندان های جمهوری اسلامی........... 220

5-7 مرخصی رفتن زندانیان...................................................................... 221

5-7-1 دیدگاه امام صادق(ع) در خصوص مرخص زندانیان................................ 221

5-7-2 انواع مرخصی زندان..................................................................... 222

5-7-3 مرخصی زندانیان در آیین نامه جمهوری اسلامی ایران............................ 222

5-8 کار و اشتغال در زندان....................................................................... 223

5-8-1 کار از دیدگاه امام جعفرصادق(ع)...................................................... 223

5-8-2 حق اشتغال برای زندانی................................................................. 224

5-8-3 کاریابی جهت زندانیان.................................................................... 225

5-8-4 ایجاد اشتغال برای زندانیان در درون زندان........................................... 226

5-8-5 نکات لازم جهت اشتغال در زندان....................................................... 227

5-8-6 انواع اشتغال در زندان................................................................... 229

5-8-7 مراحل اشتغال به کار زندانی............................................................ 229

5-9 ارتباط زندانی با خارج از زندان............................................................ 231

5-10 عفو و بخشندگی در زندان................................................................ 232

5-10-1 عفو و بخشندگی در (قرآن ، روایات، سنت و فقه)................................ 232

5-10-2 اقتصاد عفو و بخشندگی............................................................... 237

5-10-3 عفو و بخشندگی در قانون مجازات اسلامی........................................ 238

5-11 آینده زندانی................................................................................. 238

5-12 آزادی از زندان.............................................................................. 239

نتیجه گیری........................................................................................... 242

منابع فارسی......................................................................................... 248

منابع عربی........................................................................................... 251

منابع انگلیسی....................................................................................... 260

مجلات................................................................................................. 261

قوانین................................................................................................. 262

پایان نامه............................................................................................. 262


فصل اول

كلیات و تعاریف

مقدمه

این پژوهش به «بررسی تطبیقی احكام زندان و زندانی در حقوق و مذاهب اسلامی» می پردازد. زندان مقوله ای است كه با جرم و بزه و انحراف (از قوانین و عرفیات و اخلاقیات) در جامعه مرتبط می باشد. در طول تاریخ انسان همواره كسانی بوده اند كه برخلاف قوانین و مقررات جامعه حركت كرده اند و سیستم های حكومتی جوامع نیز برای جلوگیری از به انحراف كشیده شدن جامعه و حمایت از قوانین و اخلاقیات آن مجازات هایی را برای چنین افرادی در نظر گرفته اند، زندان یكی از این راهها و ابزارها كه از یك طرف برای تنبیه و مجازات و از طرف دیگر برای برگرداندن افراد مجرم به زندگی عادی در جامعه است. دیدگاههای مختلفی در مورد مجازات زندان برای مجرمان وجود دارند كه برخی بر تایید این شیوه برای تادیب مجرمان صحه می گذارند برخی هم معتقدند كه زندان نه تنها باعث تادیب و كاهش جرم نمی شود بلكه باعث می شود كه افراد زندانی در كنش متقابل با سایر زندانیان به روش های جدید ارتكاب جرم دست پیدا كنند و همینطور اینكه فضای زندان بر ارتكاب مجدد جرم به هنگام آزادی تاثیر زیادی دارد. به طور خلاصه می توان گفت زندان بخش مهمی از مجازات های در نظر گرفته شده برای جرایم مختلف را تشكیل می دهد، كه پرداختن به آن از حیث حقوقی ضروری به نظر می رسد. دین اسلام به عنوان كاملترین دین الهی كه همه مسایل فردی و اجتماعی زندگی بشر را مد نظر قرار داده است، فقط به صورت آرمانی جامعه نپرداخته است، لذا دین اسلام با توجه به واقعیت های زندگی بشر و جایز الخطا بودن انسان راهكارها و ابزارهایی برای هدایت انسانها و تادیب كسانی كه با عمل خود به زندگی افراد دیگر و جامعه صدمه می رسانند، در نظر گرفته است. مجازات زندان كه در دین اسلام و توسط حكومت ها و خلفا به عنوان ابزار مجازات( تنبیه و یا درمان و اصلاح ) در نظر گرفته شده است، در بین مداهب مختلف اسلامی، چه شیعه و چه مداهب مختلف اهل سنت به آن پرداخته شده است. این پژوهش هم در واقع در پی بررسی دیدگاههای هر كدام از مذاهب مختلف در باره زندان و زندانی است تا به یك تبیین جامع و دقیق از مسأله بپردازد.

1-1بیان مسأله:

موضوع تحقیق بررسی تطبیقی احكام زندان و زندانی در حقوق و مذاهب اسلامی می باشد. در این پژوهش وضعیت زندان و زندانی در مذاهب پنجگانه اسلام(امامیه، مالكیه، شافعیه، حنفیه و زیدیه) و همینطور حقوق ایران مورد بررسی قرار گرفته است. جایگاه زندان و زندانی در این مكتب انسان ساز، با توجه به شأن و كرامت و حفظ حقوق انسانها بسیار ارزشمند و مفید بوده و نقش زندان را در زندگی اجتماعی افراد زندانی، نقشی مؤثر و سازنده بیان می كند.

1-2هدفهای تحقیق:

تبیین جایگاه زندان و زندانیان در حقوق و مذاهب اسلامی، بررسی و تبیین نقش زندان بر افراد زندانی و زندگی اجتماعی و خانوادگی آنها، بررسی سیر تاریخی پدیده زندان و زندانی در اسلام و حقوق ایران، شناخته شدن محیط زندان و عملكرد آن برای افراد مجرم و جامعه، اینكه معیار جامعه برای زندانی كردن افراد مجرم چیست و در نهایت هدف از وجود زندان و زندانی چیست و با زندانی كردن افراد چه نتیجه ای عاید فرد و جامعه خواهد گردید.

1-3 اهمیت موضوع تحقیق و انگیزش انتخاب آن:

از دلایل اصلی انتخاب و انجام این پژوهش علاقه به موضوع، بررسی وضعیت سیر تاریخی زندان و زندانی جایگاه زندانی در اسلام و حقوق، اینكه زندانی مانند هر انسان دیگری حق حیات و زندگی دارد و زندان در دوره های مختلف محیطی برای اصلاح و تربیت افراد بوده و یا فقط حنبه تنبیه و تحدید برای آنان داشته است. زندان از جمله ابزار و وسایل جلوگیری از بروز انحرافات در جامعه می باشد و در جوامع مختلف از آن برای تأدیب و تنبیه افراد مجرم استفاده می شود. از این رو ضروری به نظر می رسد كه دیدگاههای متعدد در این حوزه جمع آوری گردد؛ تا بتوان به تبیین دقیقی از جایگاه زندان و نقش آن در جلوگیری و یا ایجاد انحراف و جرم در جامعه دست یافت. دین اسلام به عنوان كاملترین دین الهی كه تمامی زوایای زندگی بشر را مد نظر داشته، از مسأله جرم و بزه و انحراف در جامعه غافل نمانده و برای جلوگیری از بروز جرم و تأدیب مجرمان و باز گرداندن آنها به زندگی معمولی در جامعه تدابیری اندیشیده است. مذاهب مختلف اسلامی هر كدام با نگاه ویژه خود به این مسأله نگریسته اند. فهم جایگاه واقعی و حقیقی زندان در دین اسلام در جامعه ما به عنوان یك جامعه دینی بسیار مهم است؛ از طرف دیگر وجود جرایم متعدد و وجود قانون زندان برای بسیاری از این جرایم ضرورت درك مسأله را روشن می سازد. لذا این پژوهش در صدد است تا جایگاه زندان و نقش آن را در در جامعه بررسی كند.


1-4 سوالات و فرضیه های تحقیق:

1-4-1- سوالات تحقیق

1)زندان در حقوق و مذاهب اسلامی چه جایگاهی دارد؟

2)نقش زندان در زندگی اجتماعی افراد مجرم یا افرادی كه به دلایل مختلف جرمی را مرتكب شده اند و زندان محل مجازات آنها شده است، چگونه است؟

3)وضعیت زندان ها و حقوق زندانیان با توجه به احكام مذاهب اسلامی در تاریخ اسلام چه تغییراتی را پذیرفته است؟

1-4-2- فرضیه های تحقیق:

1) زندان در گذشته بیشتر به خاطر تحدید و شكنجه افراد به كار رفته است و اكنون جنبه اصلاحی و تربیتی دارد.

2) زندان از دیدگاه مذاهب پنجگانه اسلامی و حقوق مشروع می باشد.

3) مذاهب مختلف اسلامی دارای وجوه اشتراك زیادی در احكام و حقوق زندان و زندانی هستند.

4) بین احكام زندان و زندانی در حقوق موضوعه ایران و مذاهب اسلامی مطابقت وجود دارد.

1-5 روش تحقیق:

این پژوهش به روش كتابخانه ای است كه در واقع به شیوه اسنادی- تاریخی به تحلیل مسأله می پردازد. در این روش ابتدا منابع مكتوب موجود در حوزه پژوهش گردآوری شده و در نهایت با تقسیم بندی مباحث مختلف و دیدگاه مذاهب اسلامی بر حسب سؤالات و فرضیه های تحقیق در حوزه زندان و زندانی به تبیینی دقیق از مسأله دست می یابد. با توجه به اینكه گردآوری اطلاعات در این پژوهش بر اساس تحقیق كتابخانه بوده لذا در صدد می باشیم كه آنچه كه از طریق مطالعه كتاب ها در این زمینه بدست آمده با آنچه در محیط زندان و تأثیری آن بر روی افراد زندانی مطابقت دارد یا نه.

تقسیم مطالب

فصل اول: كلیات موضوع(طرح مسئله، هدف پژوهش، روش تحقیق، بیان موضوع و انگیزه تحقیق، کاربرد تحقیق، سؤالات و فرضیات تحقیق، محدودیت ها و مشكلات تحقیق) و تعریف مفاهیم می باشد.

فصل دوم: به بررسی تاریخچه حبس در اسلام و ایران، طبقه بندی زندان بر حسب عناوین مختلف، انواع و مدت حبس، مشروعیت حبس از دیدگاه اسلام، حقوق و منابع چهارگانه فقه اسلامی(کتاب، سنت، اجماع و عقل)و همچنین حبس از دیدگاه امام علی(ع) به عنوان مؤسس زندانهای اصلاحی.

فصل سوم: جایگاه زندان و زندانی در اسلام و حقوق، تأثیر زندان بر زندانی ، كاركردهای و پیامدهای زندان، روشهای مختلف اصلاح و تربیت مجرمان، دیدگاه موافقان و مخالفان كیفر حبس و جایگزین های مجازات حبس بحث می شود.

فصل چهارم: این فصل در واقع شناسه اصلی پایان نامه را تشكیل می دهد در خصوص احکام و موارد زندان، موارد و موجبات زندان در حقوق و مداهب اسلامی و بیان دیدگاههای هر کدام و تطبیق آنها با همدیگر بحث و بررسی می شود .

فصل پنجم: انواع مختلفی از حقوق زندانی در مذاهب اسلامی و ایران را بیان می كند و در پایان فصل نتیجه گیری و نظر نهایی دانشجو در خصوص پژوهش انجام شده و هم چنین پیشنهادات، ایرادات و اشکالات تحقیق می پردازد.

1-6 قلمرو تحقیق:

آنچه كه در این پژوهش به عنوان احكام زندان و زندانی در مذاهب اسلامی و حقوق ایران بیان شده می تواند مورد توجه و استفاده علمای حقوق، دانش پژوهان، قضات، وكلای دادگستری بویژه سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی كشوردر جهت پیشبرد اهداف عالیه اسلام در زمینه احكام و حقوق زندان و زندانی قرار گیرد.

1-7 محدودیت ها و مشكلات تحقیق:

تنها مشكلی كه در این مورد وجود داشت كمبود منابع و به سختی پیدا كردن منبع تحقیق به خصوص در مورد احكام زندان و زندانی در مذاهب اسلامی می باشد و اگر بخواهیم مجموعه كاملی از این تحقیق جهت استفاده كنندگان عزیز آن بدست آوریم به زمان كافی و زحمت و تلاش وافری نیازمندیم.

1 -8 تعریف مفاهیم

جرم: جرم و جریمه از جرم به فتح جیم و سكون راء گرفته شده كه به معنی قطع كردن است؛ به قول راغب اصفهانی اصل معنای جرم عبارت از: كندن و قطع میوه از درخت می باشد(سپهری،1373، 26-25).

جرم و جریمه در لغت به ارتكاب كارهای زشت و ناپسند و مخالف حق و عدل اطلاق
می شود(فیض،1369، 68-67). جرم و مشتقات آن بیش از شصت بار در قرآن آمده است(عبدالباقی، بی تا،167- 166)

جرم در اصطلاح: عبارت از امور ممنوع شرعی كه خداوند متعال به وسیله اجرای مجازات حد یا تعزیر مردمان را از از ارتكاب آن بازداشته است(عوده، 1402ه ق ،ج 1،66).

جرم در شریعت اسلامی عبارتست از: هرگونه عصیان نسبت به اوامر و نواهی خداوند. اما جنایت آن جرمی است كه شارع مقدس بر آن كیفر دنیوی قرار داده است اگر چه بر دایره ای تنگتر از آن مثل جراحت و قتل اطلاق می شود( التسخیری، بی تا، 9). مجازات به هر عملی گفته می شود كه به منظور جلوگیری و تكرار تخلفات از قانون طراحی شده است.

از نظر حقوقی جرم هر فعل یا ترك فعلی كه مطابق قانون قابل مجازات یا مستلزم اقدامات تأمینی و تربیتی باشد جرم محسوب می گردد(عبدی، 1377،33).

مجرم: کسی است که با انجام عمل خلاف شرع و قانون مرتکب جرم شده است. مجرم نه تنها در حین تحمل کیفر بایستی اصلاح و تربیت شود بلکه در هنگام خروج از زندان و پس از کسب آزادی باید مورد راهنمایی و حمایت قرار گیرد تا مجدداً مرتکب جرم نگردد.

واژه زندان در لغت، قرآن و حدیث به معانی سجن، حبس، امساك، حصر و نفی آمده است.

1)سجــــن:

الف)سجن در لغت: صحاح اللغه «السبجن: الحبس و السجن بالفتح: المصدر و قد سجنه یسجنه ای حبسه» (الجوهری، 1407ه،ج5 ،2133). المفردات فی غریب القرآن «الحبس: الحبس فی السجن. وقرئ(رب السجن احب الی) بفتح السین وكسرها. قال: لیسجننه حتی حین و دخل معه السجــــن فتیان ...»( راغب اصفهانی، 225).

ب)سجن در قرآن: «رب السجن احب الی مما یدعوننی الیه» ای خدا رنج زندان خوش تر از این كار زشتی است كه زنان بر من روا دارند( یوسف/33). «لا جعلنك من المسجونین» باز فرعون به حضرت موسی (ع) گفت اگرغیر من خدایی را بپرستی، البته تو را به زندان خواهم كشید( شعرا / 29).

ج)سجن در حدیث: هر یك از لفظ های سجن و حبس در موارد فراوان بر زبان پیامبر اكرم(ص) جاری شده است:

1)هنگامی كه عموی پیامبر(ص) ابوطالب پرسید آیا می دانی این قوم به چه منظوری برای تو تشكیل جلسه می دهند؟ فرمود: «یریدون أن یسجنونی او یقتلونی او یخرجونی» یعنی می خواهند مرا زندانی كنند یا بكشند یا بیرونم كنند( رضا، بی تا، ج6 ،361 ).

2)در حدیث ابوسعید آمده كه آن حضرت (ص) فرمودند: یؤتی بكتابه فیوضع فی سجین(نامه عملش را به او می دهند و در سجین قرار می گیرد) سجین صیغه مبالغه از كلمه سجن است(ابن اثیر، بی تا، 344 ).

3) همانطور كه نقل كرده اند: ما شیء احق بطول سجن من لسان ( یعنی چیزی سزاوارتر برای زندانی كردن از زبان وجود ندارد) ( ابن منظور، 203).

2) حبــــــس:

الف)حبس در لغت: القاموس المحیط«الحبس: المنع كالمحبس كمقعد. حبسه یحسبه.... »( فیروز آبادی، وفات 817ه ،ج2 ،213).

در فرهنگ معین حبس به معنی زندانی كردن و بازداشتن آمده است. در جای دیگر حبس چنین تعریف شده است: «سلب آزادی و اختیار نفس در مدت معین و یا نامحدود به طوریكه در آن، حالت ترخیص وجود نداشته باشد و اگر حالت انتظار وجود داشته باشد آنرا توقیف گویند نه حبس»( جعفری لنگرودی، 1374، 208) .

ب)حبس در قرآن: «تحسبونهما من بعد الصلاه فیقسمان باالله ارتبتم» شاهدان را نگه دارید اگر از آنها (دو شاهد) بدگمانید تا بعد از نماز آنها را سوگند دهند كه ما به حق شهادت می دهیم»( مائده / 106).

«و لئن اخرنا عنهم العذاب الی امه معدوده لیقولن ما یحبسه: اگر ما عذاب را از آن منكران معاد تا وقت معین به تعویق اندازیم، آنها به جای آنكه توبه از گناه كنند تمسخر و استهزاء كرده و گویند چه موجب تأخیر عذاب شده(هود/ 8).

دو واژه سجن و حبس دارای یك معنای كلی هستند و آن همان ممانعت از دخل و تصرف آزاد و جلوگیری از انجام عمل آزادانه است. سجن به معنای زندانی كردن و حبس به معنای منع، بازداشت، سلب آزادی و محدود و محصور كردن است(قندرو بیجارپس، 1386، 56).

3) امساك: «والتی یاتین الفاحشه من نساءكم فاستشهدوا علیهن اربعه منكم فان شهدوا فأمسكوهن فی البیوت» زنانی كه عمل ناشایسته كنند چهار شاهد مسلمان بر آنها بخوانید چنانچه شهادت دادند در این صورت آنها را در خانه نگه دارید( نساء / 15).

4) حصر: «فاقتبلوا المشركین حیث وجدتموهم و خذوهم واحصروهم »آنگاه مشركان را هر جا یابید به قتل برسانید و آنها را دستگیر و محاصره كنید (توبه /15 ).

5) نفی: «انما جزاء الذین یحاربون الله و رسوله و یسعون فی الارض فساداً أن یقتلوا او یصلبوا و تقطع أیدیهم و أ رجلهم من خلاف او ینفوا من الارض» همانا كیفر آنان كه با خدا و رسول او (ص) به جنگ برخیزند و به فساد كوشند در زمین جز این نباشد كه آنها را به قتل رسانند یا به دار كشند و یا دست و پایشان بر خلاف ببرند(یعنی دست راست را با پای چپ و یا به عكس)یا با نفی بلد و تبعید از سرزمین صالحان دور كنند(مائده / 33).

زندان در لغت به معنب بندیخانه، جایی که محکومان و تبهکاران را در آنجا نگه می دارند و حبس است(شمس، 1382، 24).

امروزه در معنی زندان اختلاف نظر وجود دارد اینكه زندان محل است یا خود یك نوع جریان سیال زندگی است؛ به هر حال زندان زاییده جرم و جرم زائیده گناه و گناه زائیده انحراف است(آخوندی، 1368، 76).

بستانی حبس را چنین تعریف كرده است: سجن یا حبس عبارت است از آن مكانی كه در آن محكومان به ارتكاب گناهان و جرایم موجب زندان كه خود به ارتكاب آن اعتراف كرده و یا متهمانی كه به اتهام وارده اعتراف نكرده زندانی می شوند، ممكن است زندان به خاطر چیز دیگری غیر از گناه مثل دیون مالی و یا قرار گرفتن در دست دشمن و اسرای جنگی و امثال آن باشد(ا دائره المعارف ، بی تا ، ج 9 ، 508).

محققین حقوق جزا معتقدند: حبس یعنی سلب آزادی و اختیار نفس در مدت معین یا نامحدود به طور كلی كه در زمان آن حالت انتظار و ترخیص وجود نداشته باشد، چون اگر حالت انتظار وجود داشته باشد آن را توقیف و یا (بازداشت) گویند ( جعفری لنگرودی ، 1374، 208).

تعریف زندان از نظر قانون: زندان محلی است که متهمان و محکومان با قرار و حکم کتبی مقام قضایی موقتاّ یا برای مدت معینی و یا بطور دائم به منظور اصلاح و تربیت و درمان نارسائیها و بیماریهای اجتماعی و تحمل کیفر نگهداری می شوند(آیین نامه مقررات زندانهای جمهوری اسلامی ایران، ص1).

در آیین نامه زندانهای ایران نیز زندان چنین تعریف شده است: زندان عبارتست از محل حفاظت محكومان و موسسه ای است تربیتی و درمانی كه زندانـی را به حكم مقامات صلاحیتدار قانونی برای مدتی كه محكوم به اقامت در این محل می شوند ، پذیرفته و نسبت به اسكان و حفاظت و بهداشت و درمان نارسائی و بیماری ها و همچنین آموزش و پــــرورش علمی و حرفه ای و تهیه موجبات عادت دادن آنان به زندگانی عادی اهتمام و اقدام می نماید(آیین نامه زندانها و بازداشتگاهها مصوب 1347 به نقل سپهری، 1373،78)

زندان از نظر حقوقدانان: محلی است که محکومین را در جهت حفظ امنیت اجتماعی و رعایت حقوق شاکی(اعم از خصوصی یا عمومی) و رعایت سایر حقوق زندانی به جز آنچه در حکم قید شده، و به منظور اصلاح و تربیت بواسطه جلوگیری از تکرار جرم با مجوز مرجع قضایی و یا مسئولین زندان در آنجا نگهداری می کنند( شمس، 1375، 17).

معنای اصطلاحی زندان به عنوان كیفر و مجازات مشخص شده است از معنای لغوی گرفته شده؛ ‌چرا كه با حبس شدن مجرم در زندان در واقع از او سلب آزادی می شود. آنچه كه از مفهوم لغوی و اصطلاحی حبس مستفاد می شود اینست كه فرد نتواند بدون اراده فرد دیگر و به طور آزادانه رفت و آمد نماید و یا اینكه در محیطی مثل زندان یا بازداشتگاه از اختیار كامل برخوردار نیست.

1-8-1 عناوین مرتبط با واژه زندان

بازداشت موقت: برای تعیین تکلیف متهمان صورت می گیرد و پیش از آن است که حکم نهایی از سوی حاکم شرع و مراجع قضایی صادر شود، بازداشت موقت برای روشن شدن وضع متهم در اسلام مجاز است(قرشی، 1354، 157).

بازداشتگاه: محلی است كه به منظور حفظ امنیت اجتماعی و رعایت حقوق شاكی اعم از خصوصی و عمومی و جلوگیری از امحاء و مخدوش كردن صحنه جرم و نیز پیشگیری از فرار متهم و حفظ جان وی با رعایت سایر حقوق متهم (بازداشت شده) بویژه حفظ شئونات وی تا هنگام صدور حكم متهم را با مجوز مرجع قضایی و به تشخیص مسئولین بازداشتگاه در آنجا نگهداری می كنند( شمس، 1375،20).

علم زندانها: علمی است که انواع مجازاتها و اقدامات تأمینی، طرز اجرا و تطبیق آنها با شخصیت زندانیان و تشکیلات زندانها و اصولی را که رعایت آنها در بهبود وضع زندانیان و آماده کردن آنها برای بازگشت به محیط عادی اجتماعی مؤثر است مورد بحث قرار می دهد، هم چنین تکالیف و وظایف زندانیان را در حدود حقوق آنان از موقع بازداشت و یا در ضمن اجرای کیفرهای سالب آزادی و یا اقدامات تأمینی تعیین می کند(همان منبع، 12).

مراكز باز پروری: مراكز باز پروری معالجه متهمان و محكومان معتاد و اردوگاهای كار برای نگهداری معتادان كه طبق حكم مقامات قضایی برای مدتی در این مركز نگهداری می شوند(وائلی، 1362، 135- 134)

تعلیق مجازات: تعلیق اجرای مجازات محكومیت هایی كه قاضی در زمان صدور حكم اجرای آنها را معلق می دارد. تعلیق بر دو نوع است ساده و مراقبتی. مدت تعلیق یا مدت آزمایشی از هیجده ماه تا سه سال است موارد آن در قانون ذكر شده و قاضی نمی تواند مواردی را بر آن اضافه كند. اهداف تعلیق مجازات عبارت است از: جلوگیری از سوء مصاحبت مجرم با زندانیان سابقه دار، كمك به مجرم برای اجتماعی شدن و بازگشت به زندگی عادی در جامعه، صرفه جویی در هزینه های زندان و استفاده جامعه از كار و فعالیت مجرمین می باشد( ولیدی، 1379، 8 ).

كانون اصلاح و تربیت: مركزی است جهت نگهداری اصلاح و تربیت تهذیب اطفال غیربالغ بزهكار یا بزهكارانی كه كمتر از هیجده سال تمام سن داشته باشند، كه در این مركز بر حسب نوع واستعداد این افراد امكانات رفاهی، فرهنگی، حرفه آموزی، بهداشتی و تربیت بدنی وجود دارد. كانون اصلاح و تربیت مركزی است كه اطفال بزهكار به حكم دادگاه اطفال برای آموزش علمی و حرفه ای و تربیت و تهذیب اخلاق در آنجا نگهداری می شوند(گودرزی بروجردی، 1383، 172 )

مجازاتهای بازدارنده: تأدیب یا عقوبتی است كه از طرف حكومت به منظور حفظ نظم مراعات مصلحت اجتماع در قبال تخلف از مقررات و نظامات حكومتی تعیین می گردد؛ از قبیل حبس جزای نقدی، تعطیل محل كسب، لغو پروانه و محرومیت از حقوق اجتماعی و اقامت در نقطه یا نقاط معین و منع از اقامت در نقط و یا نقاط معین و مانند آن( ماده 17 قانون مجازات اسلامی مصوب 1370).

كیفرهای تكمیلی: مجازاتهای تكمیلی مجازاتهایی را گویند كه مجرم علاوه بر محكومیت به مجازات اصلی، بدان نیز محكوم می شود. مثل كسی كه در ماههای حرام مرتكب قتل شده، علاوه بر پرداخت دیه به پرداخت یك سوم آن نیز محكوم می گردد( سپهری، 1373، 37 ).

مجازات تبعی: مجازاتی گویند كه بنا بر حكم اصلی مجرم بدان كیفر می شود خواه حكم به مجازات اصلی صادر شده باشد یا نه مثل محرومیت قاتل از ارث. مجازات بدلی: كیفری است كه در شرایط خاص جای كیفر اصلی را می گیرد مانند پرداخت دیه در صورت مصالحه به جای قتل. مجازات اصلی: قصاص در قتل، حدود، قصاص و تعزیرات است(سپهری، 1373، 36). باید توجه داشت كه فرق بین كیفرهای تكمیلی و تبعی كه هر دو علاوه بر مجازات اصلی اجرا می شوند این است كه در كیفرهای تكمیلی تصریح قاضی ضرورت دارد ولی در كیفر تبعی لازم نیست (جندی، 942 ه ق ، 36) .

فصل دوم

تاریخچه، طبقه بندی، انواع و مشروعیت زندان

2-1 تاریخچه زندان در اسلام و ایران

2-1-1تاریخچه زندان در اسلام

روایات فراوانی به طرق گوناگون از پیشوایان معصوین (ع) رسیده است که مجازات زندان را برای به کیفر رساندن بزهکار تجویز کرده اند؛ صاحب «دراسات فی ولایه الفقیه» روایات دال بر مشروعیت زندان از طریق شیعه و سنی را اجمالاً مستفیض بلکه متواتر می داند( المنتظری، 1408ه، ج2،431-430).

1) عن ابی عبدالله فی حدیث فی السرقه قال« تقطع الید و الرجل ثم لاتقطع بعد، لکن أن عاد حبس و أنفق علیه من بیت المال المسلمین»( طوسی، استبصار ، ج4 ، 281).

2) عن زراه عن ابی جعفر(ع) «فی رجل امر رجلاً بقتل رجل(فقتله) فقال «یقتل به الذی قتله و یحبس الامر بقتله فی الحبس حتی یموت» (همان منبع، فروع کافی ، ج7 ،270).

3) عن علی بن الحسین(ع) فی الرجل یقع علی اخته. قال«یضرب ضربه بالسیف بلغت منه ما بلغت فان عاش خلد فی السجن حتی یموت( حر عاملی، وسائل الشیعه ، ج 18، 387).

4) عن علی (ع) قال « اذا قطع الطریق اللصوص و اشهروالسلاح و لم یاخذوا مالاً و لم یقتلوا مسلماً ثم اخذوا حبسوا حتی یموتوا و ذلک نفیهم من الارض»( بقال، 323 ).

* دكتر عطیه مصطفی در كتاب (نظم الحكم بمصرفی عهد الفاطمیین ، بی تا، 289) می نویسد : زندان به این صورت كه ما می بینیم كه متهم یا مجرم در یك مكان تنگ زندانی می كنند در زمان پیامبر (ص) و عهد ابوبكر نبود، بلكه در آن دوران زندان عبارت بود از: بازداشت شخص و جلوگیری از تصرفات آزاد. اما اسیران جنگی در حظیره هایی كه در كنار مسجد ساخته می شد، نگهداری می شدند چون در زمان عمر تعداد جمعیت رو به ازدیاد نهاد، زندان مخصوص جهت نگهداری افراد در نظر گرفته شد. از اینجا معلوم می شود كه رسول اكرم (ص) زندان مخصوصی را برای زندان زنها در نظر گرفت، و چون وضع مالی مسلمانها مساعد نبود ناگزیر گوشه ای از مسجد را برای این منظور تعیین كرد. بعداً كه نیاز در این مورد بیشتر شد مسلمان ها ناچار ساختمانی را جهت حبس كردن افراد خطاكار اختصاص دادند و در پرتو احكام و شریعت پیامبر(ص) كه می بینیم فقها صراحتاً فتوی می دهند كه زندان زنان با مردان و نیز زندان كودكان با بزرگسالان باید جدا باشد.

* ابن همام حنفی(1412ق، ج5، ص471) می گوید: در آن دوران، مکانی به نام زندان به مفهوم رایج امروز وجود نداشت، بلکه متخلفین، متهمین و اسیران را در مسجد و دهلیز حبس می کردند، تا این که عمر خانه ای در مکه به چهار هزار درهم خرید و آن را به زندان اختصاص داد. البته گفته شده است که در دوران عمر و عثمان نیز زندان به معنای اصطلاحی اش وجود نداشته است و در زمان خلافت امام علی (ع) بود که نخستین زندان ساخته شد.

* زمخشری (1411ق، 405) در این باره گفته است : علی(ع) نخست زندانی از نی ساخت و آن را (مانع) یا (نافع) نامید. پس دزدان آن را سوراخ کردند؛ بعد از ان زندان دیگر از گل ساخت وآن را (مخیس) نامید.

عمل زندانی كردن در زمان پیامبر اكرم (ص) معمول بوده بی آنكه مكان خاصی برای این مقصود اختصاص داشته باشد خانه، مسجد، دالان و مكان های دیگر از جمله این ها بود. هدف اصلی از حبس كردن تهدید آزادیهای شخص و آمد و رفت او بود. كمی محكومان به حبس موجب شد نیازی به ساختن زندان در اسلام نباشد(شیرازی، 87 ). در زمان پیامبر اكرم(ص)حبس زن و مرد به طور جداگانه انجام می گرفت.

در زمان ابوبکر، نیز وضعیت به همین نحو بوده و از ساخت زندان و زندانی کردن خبری نبوده است. برخی بر این باورند که نخستین زندان را عمر خلیفه دوم مسلمانان ساخت، چون در زمان ایشان اسلام رو به گسترش نهاد و نیاز به مکانی برای زندای کردن متهمان و متخلفان به طور جدی احساس شد، وی خانه ای از صفوان بن امیه به چهار هزار درهم خرید و آن را به زندان اختصاص داد(مصطفی، بی تا، 68).

در زمان پیامبر (ص) و ابوبكر جایی را در تاریخ به نام زندان نمی شناسیم، در آن دوران متهم را در مسجد حبس می كردند و طرف دعوی او و یا نماینده اش را، ملازم او قرار می دادند تا نتواند دست به فرار بزند. منظور پیامبر(ص) از این عمل این بود كه متهم از آمیزش با دیگران باز دارد، و هر گاه متهم به جایی می رسید كه سزاوار حدی از حدود الهی می شد، فورآً و بدون درنگ در باره اش اجرا می گردید، تا اینكه در زمان عمر بن خطاب محلی جهت حبس كردن مجرمان تعیین گشت(صبحی صالح ، بیروت، 321 ). زندانی كه عمر بن خطاب تأسیس كرد و بعدا به نام زندان عارم نامیده شد بلكه، به طور قطع محل آن در مكه بوده ولی از نطر تاریخ در كدام قسمت مكه قرار داشته شناسایی نشده است.(وائلی ،1362، 131)

آن گونه که از متون تاریخی بر می آید، پیامبر اكرم(ص) اسیران جنگی را در بین مسلمانان تقسیم می کردند و نگهداریشان را به عهده آنان می گذاشتند، در پاره ای اوقات نیز متهمان و اسیران به طور موقت در مسجد نگهداری می شدند و در موارد خاصی آنها را به ستون های مسجد می بستند.(مروتی، 1386، 174)

پس از فتح مسلمین احكام كیفری اسلام عبارت بود از قصاص، حدود، دیات وتعزیرات بود، مسائل شرعی و اسلامی عمدتاً در زندانها رعایت نمی شد( قندرو بیجارپس، 1386، 91). با گسترش قلمرو حكومت ها و ایجاد تشكیلات حكومتی استفاده از زندان به صورت یك امر متداول گردید و نقش مهمی در گسترش حكومت ها و به دست گرفتن قدرت حاكمان (خلفای اموی و عباسی )گردید.

در زمان خلافت حضرت علی (ع) برای اولین بار در اسلام زندانی احداث شد كه نافع نام داشت و زندان دیگری مخیس نام داشت(وائلی، 1386، 83). زندان در عهد آن حضرت (ع) بر اساس شریعت اسلامی و توجه به حقوق و شخصیت زندانیان بود.

زندان در عصر بنی امیه تغییر كرد تبدیل به كانونی برای مخالفان سیاسی بنی امیه شد. عمر اقدام به ساختن زندان نكرد او مسجدی خرید و از او برای زندان استفاده كرد( قندرو بیجارپس، 1386، 84-83 ).

معاویه نخستین كسى بود كه براى زندانها شیوه و روشى ثابت پایه‏گذارى كرد در روزگار معاویه زندانها به چهره كامل خود درآمد و مجهز به نگهبان(زندانبان) شد(ساكت، 1361، 379 ). در زندانهای معاویه كتك زدن زندانیان كار رایجی بود، كمبود غذا و آب وسایر امكانات مورد نیاز، تفكیك میان زندانیان وجود نداشت. عمربن عبدالعزیز در این زمان سعی كرد مسائل شرعی در میان زندانیان را رعایت كند( قندرو بیجارپس، 1386، 86 ).

به تدریج زندان به عنوان ابزار قدرت در اختیار خلفاى اموى قرار گرفت و زندان توام با شكنجه جایگاه وسیع و مهمى نزد خلفاى اموى و پس از آن، عباسى پیدا نمود. به فاصله كوتاهى پس از استقرار مذهب اسلام، خلفاى اموى و عباسى، براى از بین بردن مخالفان خود اصول حقوق جزاى اسلامى را نادیده گرفته و به قتل و ضرب و حبس مخالفین پرداختند. از جمله قتل ائمه اطهار(علیهم السلام) از طرف خلفا لكه ننگى است ‏بر دامن تاریخ كه هرگز زدوده نخواهد شد( محسنی، 1387، 107).

در شهرهاى مهم آن زمان همچون مكه، مدینه، كوفه، شام، بصره و ... زندانهاى مخوفى وجود داشته است، مخوف‏ترین زندانهاى دوران بنى‏امیه را زندان حجاج بن یوسف ثقفى ذكر نموده‏اند(نهج البلاغه، ترجمه علی دشتی، 1378 ،227 ).

وائلى(1362، 392) به نقل از مروج‏الذهب مسعودى آورده است: «حجاج مرد در حالى كه در زندان او پنجاه هزار مرد و سى هزار زن وجود داشت و حجاج همه آنها را در یك زندان حبس كرده بود» در این زندانها هیچ تفكیكى وجود نداشت و زندانیان در زیر گرماى شدید هوا، تحت آزار و شكنجه قرار مى‏گرفتند.

زندان در عصر بنی عباس كه همان روش امویان را ادامه داد؛ گر چه امویان با شعار دفاع از اسلام بر سر كار آمدند تعداد زندانها در این عصر به دلیل وسعت كشورهای اسلامی زیاد بود، گسترش زندانها بیشتر جنبه سیاسی داشت. در این زمان علاوه بر زندانهای عمومی خلیفه و سران دیگر كشورها دارای زندان های خصوصی بودند، این زندانها اختصاص به اقشار خاصی مثل بستگان نزدیك خلیفه داشت، زندانهای خصوصی كه اتاق های تاریك و نمناك یا چاههای عمیق بود در آنجا زندانی با مار و سوسمار، سایر حشرات موذی و حیوانات نگهداری كرده ودر عرض چند ساعت یا چند روز از بین می رفتند. در این زمان هر زندان برای خود نظام مخصوص داشت؛ در عین حال تفكیك زندانیان از لحاظ جنسیت مجرم و جرایم ارتكابی رعایت می شد. علت زندانی كردن افراد جنبه سیاسی داشت، نحوه رفتار با زندانیان به شكل اسفناكی بود، انواع شكنجه های اسفناك در مورد آنها به كار برده می شد گاهی اوقات چشمهای زندانیان از حدقه بیرون می آوردند. عوامل آزادی اموری از قبیل شكستن در و دیوار زندان یا رهایی از طریق وساطت و شفاعت بود. (قندرو بیجارپس، 1386، 88).

دهه‏هاى نخست صدر اسلام را مى‏توان دوران طلایى احترام به كرامت انسانى نامید یعنی این دوران، حقوق زندانیان با توجه به سیره پیامبر اكرم (ص) و حضرت على (ع)رعایت مى‏شده است. بر كسى پوشیده نیست كه در زمان شهادت حضرت على (ع) تنها یك زندانى وجود داشته است و آن، قاتل آن حضرت بوده است.

در سال 813 میلادی در مجمع روحانیون مسیحی در رم مقررات مربوط به اداره زندانها به تصویب رسید؛ و طرحی شد كه زندانها باید جنبه ندامتگاه داشته باشد و برای نیل به این هدف زندانیان را به سیستم انفرادی نگهداری شده و به آنان كاردستی آموخته شود، اجازه خواندن كتب مذهبی را داشته باشند و روحانیون در زندانها زندانبان را ملاقات و با نصایح سودمند آنها را به راه راست هدایت كنند. در اجرای تصمیمات مذكور در همان سال اولین زندان به سیستم انفرادی در رم بنا گردید(قندرو بیجارپس، 1386، 10).

2-1-2 تاریخچه زندان در ایران

مجازاتها در ایران باستان بسیار شدید و توأم با قساوت و شقاوت بود حبس كردن نیز در كنار مجازاتهایی مانند اعدام، زنجیر كردن و تازیانه زدن اجرا می شد؛ حبس جزء مجازاتها نبود، بلكه وسیله ای برای از میان بردن بی سروصدای اشخاص بلند مرتبه بود كه وجودشان برای پادشاه و كشور خطر داشت. در دوره های باستان در ایران توقیف مقدماتی ممكن بود تا مدت غیر محدودی دوام پیدا كند. «قلعه فراموشی» كه نوعی « قلعه باستیل» بود مخصوص نابود كردن بی سر و صدای مجرمان سیاسی بود(راوندی، 1368، 19 ).

مجازات حبس در دوره قاجار بسیار دردناك بود، زندان در ایران مانند سایر كشورها وسیله ای برای سلب آزادی است ولی ممكن است عواقب سختی هم داشته باشد.اگر زندانی نتواند هزینه زندگی خود را بدهد باید از گرسنگی بمیرد. در نقاطی كه زندان وجود ندارد برای توقیف مجرمین معمولاً از كند و زنجیر استفاده می كنند، به هر ساق پای محكوم دو قطعه بزرگ چوب از یك سو به زنجیر آهنی و از سوی دیگر به قفل محكمی متصل می كردند می بندند (قندرو بیجارپس، 1386، 92).

در زمان پهلوی روش اداره زندان ها و برخورد با زندانی غیر قانونی و مخالف با شریعت اسلام بود؛ گناهكار و بی گناه محبوس در زندان زیر كتك و شكنجه قرار می گرفتند، خصوصاً زندانهای سیاسی طاغوت زمان محمد رضا شاه صحنه وحشیانه ترین رفتارهای ضد انسانی رژیم پهلوی بود، در زندانهای این زمان اموری از قبیل: بازداشت زاید بر مدت، زدن فحاشی و شكنجه های دیگر، جلوگیری یا سخت گیری در كیفیت ملاقات زندانیان با خانوادهایشان، دادن اطلاعات غلط به ملاقات كنندگان در خصوص وضعیت زندانی مثل تیرباران شدن زندانی، وجود جو خفقان و اختناق در زندانهای طاغوت، بازجویی مكرر از زندانیان و تفتیش وسایل شخصی آنها، ممانعت از بازدید سازمانهای بین المللی از زندانها و زندانیان( همان منبع، 96 ).

در زمان مشروطیت پادشاهان ایران مجرمین و مخالفین و دشمنان خویش را زندانی نموده و بی رحمانه ترین شكنجه ها را در مورد آنها روا می داشتند حتی خانواده زندانیان را در معرض آزار و شكنجه قرار می دادند(قندرو بیجارپس، 1386، 97 ).

آنچه كه از اسناد و مدارك به دست می آید تا اوایل 1332 زندان مخصوص نسوان(زنان) در ایران وجود نداشته است. زیرا تا سال 1332 زندان نسوان عبارت بود از یك خانه اجاره ای در یكی از محلات شهر تهران كه دارای حیاط بزرگ و اتاق های متعددی بود، ولی در تاریخ فوق یعنی سال 1332 به علت گرانی اجاره منزل، اداره زندانها تصمیم گرفت كه زندانیان زن را به زندان قصر منتقل نماید. بنابراین بلافاصله حیات دارالتأدیب كه در گوشه شمال غربی زندان قصر وجود داشت تخلیه شد و در اختیار زندان زنان قرار گرفت( طباطبایی ، 1334به نقل گودرزی بروجردی، 1383، 170).

بنابراین در مفهوم اساسی زندان مكان مدخلیتی ندارد؛ بلكه آنچه مهم است جلوگیری از تصرفات آزادانه فرد می باشد در قدیم زندان بیشتر برای نگهداری موقت كسانی بود كه در انتظار محاكمه و اجرای حكم اعدام و با انواع مجازاتهای بدنی، یا بدون آنكه مدتی برای دوران زندان آنها تعیین شده باشد و در دخمه های سرد و تاریك تا زمان مرگ زودرس آنها رها می شدند، گاهی اوقات هم به خاطر پرداخت جریمه زندانی می كردند آنقدر آنها را نگه می داشتند تا خویشان و دوستان پول لازم را جمع آوری كرده موجبات آزادی زندانی را فراهم می كردند(صانعی ،1371 ، 132).

شكل های گذشته زندان بیشتر از جنبه بازداشتی برخوردار بود و در جهت اجرای برخی اقدامات تنبیهی به كار برده می شد؛ در حالیكه امروزه بیشتر زندانها مكانی برای نگهداری مجرمین و به كار بردن برنامه های اصلاحی و تربیتی است در عین محدود ساختن آنها تبدیل شده اند.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 به مسائل مربوط به زندانیان توجه زیادی می شد با توجه به مسائل انسانی و اسلامی و اهداف مجازات قوانینی در باره نحوه رفتار با زندانی، روش اداره زندانها، حمایت از زندگی در حین گذراندن محكومیت و بعد از آن و غیره وضع گردید. در تاریخ 17 اردیبهشت 1361آیین نامه زندانها تحت عنوان آیین نامه امور زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی كشور در شورای عالی قضایی تصویب گردید. با شكل گیری انقلاب و به دستور امام خمینی(ره) كه فرمودند: زندان باید به دانشگاه تبدیل شود زندان چهره تازگی به خود گرفت و به منظور نیل به این هدف مقدس سازمانی تحت عنوان سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی در اواخر خرداد سال 1364 بوجود آمد كه در جهت اجرای صحیح مجازات حبس یكی از ضروریات انقلاب اسلامی محسوب می شد(قندرو بیجارش ، 1386 ،97 ).

2-2 طبقه بندی زندانیان بر حسب عناوین مختلف:

تعریف طبقه بندی: به معنای رده بندی، صف بندی کردن و طبقه به معنی مرتب، صف، رده یک جنس از مردم و در اینجا به معنی طبقه بندی و رده بندی زندانیان است بر اساس جرم، جنس، شخصیت و سن .

برای دریافت اینجا کلیک کنید

سوالات و نظرات شما

برچسب ها

سایت پروژه word, دانلود پروژه word, سایت پروژه, پروژه دات کام,
Copyright © 2014 cpro.ir
 
Clicky