كارآفرینی در عصر اطلاعات و ارتباطات

چكیده:
ارابه فناوری اطلاعات و ارتباطات به سرعت به پیش می‌تازد و جوامع دنیا را دستخوش تغییرات بنیادی می‌كند. فعالیت‌ها، مشاغل، مهارت‌ها، فرهنگ‌ها، نیازها و... همه و همه تحت تاثیر این فناوری قرار گرفته و متحّول شده‌اند. عصر اطلاعات و اتباطات آغاز شده است. بی‌شك كارآفرینی سهم عمده و نقش ویژه‌ای در توسعه این فناوری‌ها داشته و دارد؛ اگرچه این فناوری‌ها نیز خود بر كارآفرینی تاثیر گذار بوده و به عبارتی كارآفرینی مدرن را بوجود آورده‌اند.
این مقاله به بررسی روابط متقابل كارآفرینی و فناوری اطلاعات و ارتباطات پرداخته و با  مثال‌هایی ویژگی‌های كارآفرینی در عصر اطلاعات و ارتباطات را تبیین نموده است. همچنین پیشنهاداتی برای گسترش كارآفرینی اطلاعات در كشور یا بهره‌برداری مناسب از آن نیز، در این مقاله ارائه شده است.
 
مقدمـــه:
جهان در سال‌های اخیر شاهد انقلاب اطلاعات وارتباطات بوده و تحولات اجتماعی عظیمی در آن به وجود آمده است، به طوری كه در اثر این تحولات، قرن جاری به نام فناوری اطلاعات و ارتباطات به ثبت رسیده است. در عصر اطلاعات و ارتباطات سطح بینش و آگاهی مردم افزایش یافته وكلیه فعالیت‌های جمعیت رو به انفجار دنیا با مزیتهای این عصر، در قالب شبكه‌های ارتباطی به تعادل رسیده و كنترل شده است. در این عصر دنیا دهكده‌ای متصل است كه افراد آن در هر لحظه كه بخواهند به هر گوشه آن می‌توانند مسافرت كنند، از اخبار آن مطلع شوند و یا بدان جا پیغام بفرستند. اینترنت، تلفن‌همراه، محاسبات ‌بی‌سیم، نرم‌افزار و سخت‌افزار، هوش مصنوعی و … پدیده‌های این عصر هستند. فناوری اطلاعات و ارتباطات بر كلیه فعالیت‌های اجتماعی از جمله كارآفرینی اثرگذاشته و در بسیاری از آنها تحولات اساسی بوجود آورده است. امروزه كارآفرینی به شدت به بسترهای فناوری اطلاعات وابسته است و از آن بهره زیادی می‌گیرد. شاید اغراق نباشد اگر كارآفرینی مدرن بدون فناوری اطلاعات را امری غیرممكن بدانیم. از سوی دیگر توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات خود مرهون كارآفرینی است. فعالیت‌های كارآفرینانه باعث شناخت نیازها، خلق ایده‌ها و تولد فناوری‌‌ها می‌شوند. كارآفرینی موتور توسعه فناوری و خلق فناوری‌های جدید است. كشورهای پیشرفته، سردمداران بهره‌گیری از كارآفرینی و توسعه فناوری هستند. تحولات جهانی نشان می‌دهد كه  فناوری اطلاعات و ارتباطات مهمترین زمینه فعالیت این كشورها در قرن اخیر شده است. كشورهای در حال توسعه نیز به سرعت به سمت دستیابی ازفناوری اطلاعات و استفاده از آن حركت می‌كنند. به عنوان مثال دولت كره ‌از پنج زمینه فعالیت تكنولوژیك خود یعنی فناوری اطلاعات، بیوتكنولوژی، نانوتكنولوژی، فناوری‌های محیط ‌زیست و فناوری‌های فرهنگی به فناوری اطلاعات بالاترین اولویت را داده است. با این اوصاف شایسته است كه كشور ما نیز با سرعت هرچه بیشتر فعالیت خود را در حوزه این فناوری تعمیق بخشد تا بتواند در دنیای رقابتی عصر اطلاعات حرفی برای گفتن داشته باشد. درعصری كه ماهیت كارها، ماهیت‌ مشاغل و ماهیت‌ مهارت‌های لازم عوض شده است، این كارآفرینی است كه به چالش طلبیده می‌شود. در این مقاله، ابتدا به بررسی ویژگی عصر اطلاعات و معرفی كارآفرینی پرداخته، در ادامه  نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در كارآفرینی و كارآفرینی در فناوری اطلاعات و ارتباطات را بررسی كرده‌ایم.
 
2- فناوری اطلاعات و ارتباطات، ابزار عصر اطلاعات
امروزه اهمیت فناوری اطلاعات و ارتباطات  به منظور افزایش سرعت و دقت فعالیت‌های مختلف سازمان‌ها و ارتباط اجزای مختلف آن با یكدیگر و در نتیجه بالا بردن بهره‌وری آنها به روشنی مشخص شده است. خصوصاً سازمان‌هایی كه بخش‌های مختلف آن در مناطق جغرافیایی پراكنده و دور از یكدیگر قرار گرفته‌اند و یا موسساتی كه موظف به انجام كارهای متنوع و متعدد هستند، بسیاری از مشكلات خود از طریق این تكنولوژی‌ها رفع می‌كنند.
انقلاب اطلاعات و ارتباطات یكی از اصطلاحاتی است كه با رشد تكنولوژی‌های اطلاعاتی در كنار انقلاب صنعتی مفهوم پیدا كرده است. همان‌گونه كه در اثر انقلاب صنعتی، مجموعه‌ای از كارخانه‌ها، ابزار و ماشین‌آلات، اتومبیل‌ها و غیره به كمك انسان آمدند و بسیار از كارهای بدنی او را بر عهده گرفتند، انواع محصولات تكنولوژی اطلاعات، نیز شامل سخت افزارها و نرم‌افزارهای كامپیوتری، شبكه‌های مخابراتی، سیستم‌های ماهواره‌ و غیره برای كمك به آن ‌دسته از مسایل انسان كه با اطلاعات سر و كار دارند بوجود آمده و توسعه یافتند.كاربردهای این تكنولوژی‌ها شامل انواع محاسبات و پردازش‌های روزمرّه، تجارت، اطلاع‌رسانی، مسایل علمی، مدیریت، ارتباط مستقیم از راه دور وغیره می باشد.
تجارب گوناگون سازمان‌های مختلف در سطح دنیا نشان می‌دهد كه تكنولوژی اطلاعات به راحتی بسیای از مشكلات سیستم‌های اطلاعاتی را رفع می‌كند. تكنولوژی اطلاعات قابلیت‌های زیادی در رفع مشكلات سازمان‌ها دارد. به عنوان نمونه به چند مورد از مزایای تكنولوژی اطلاعات اشاره می‌شود.

?    افزایش سرعت
محاسبه و پردازش سریع اطلاعات و انتقال فوری آن، زمان انجام كار را كاهش و در نتیجه بهره‌وری را افزایش می‌دهد. تكنولوژی اطلاعات امكان جستجو و دستیابی سریع به اطلاعات را نیز فراهم می‌كند.
?    افزایش دقت
در مشاغل مبتنی بر انسان دقت انجام كار متغیر است؛ درحالیكه تكنولوژی اطلاعات دقتی بالا و ثابت را تامین و تضمین می‌كند. در انواع فعالیت‌های پردازشی و محاسباتی دقت كامپیوتر به مراتب بیشتر از انسان است.
?    كاهش اندازه فیزیكی مخازن اطلاعات
با توسعه تكنولوژی اطلاعات و بكارگیری آن دیگر لزومی به حمل و نگهداری حجم زیادی از كتاب‌های مرجع تخصصی وجود ندارد. به راحتی می‌توان در هر دیسك فشرده اطلاعات چندین كتاب را ذخیره نمود. مركز تحقیقات كامپیوتر علوم اسلامی قم، از جمله مراكزی است كه به انجام این وظیفه مشغول است.
?    رفع برخی از فسادهای اداری
استفاده از تكنولوژی اطلاعات شفافیت در انجام كارها را افزایش می‌دهد و بسیاری از واسطه‌ها را حذف می‌كند. این دو مزیت كلیدی منجر به رفع برخی از فسادهای اداری خصوصاً در سطوح پایین می‌شوند.
?    ایجاد امكان كار تمام وقت
به كمك تكنولوژی اطلاعات بسیاری از استعلام‌ها و مراجعات افراد و غیره از طریق شبكه‌های كامپیوتری و به صورت خودكار انجام می‌گیرد. بنابر این می‌توان به صورت 24/7( ) از آن بهره گرفت.
?    ایجاد امكان همكاری از راه دور
مخابرات، تلفن، تله كنفرانس، ویدئو كنفرانس و همچنین سیستم‌های همكاری مشترك ، EDI  و غیره نمونه‌هایی از كاربردهای تكنولوژی اطلاعات در این زمینه هستند.
?    كاهش هزینه‌های سیستم یا سازمان
با توجه به موارد فوق به خصوص افزایش سرعت كه باعث انجام تعداد كار بیشتر می‌شود و انجام كار  تمام‌وقت، بهره‌وری سیستم افزایش می‌یابد و در نتیجه باعث كاهش مقدار زیادی از هزینه‌ها می‌گردد.

آنچه مسلّم است تكنولوژی اطلاعات به منزله یك سلاح و ابزار جدید برای فعالیت جهان معاصر محسوب می‌شود كه عدم استفاده از آن انزوای كشور و در نهایت حذف شدن از جامعه جهانی را به دنبال خواهد داشت.
 
3- نقش كار آفرینان در توسعه تكنولوژی
كارآفرینی  اصطلاحی است كه در طول 300 سال گذشته توسط دانشمندان و صاحبنظران به‌ صورت‌های مختلفی تعریف شده است. به طور خلاصه كارآفرینی فعالیتی است مخاطره‌آمیز كه فردی در پی اجرای یك ایده معمولاً اقتصادی توجه نهادهای سرمایه‌گذاری، علمی، صنعتی و غیره را جلب نموده و نیروی آنها را به سمت عملی نمودن ایده هدایت می‌كند. بنابراین یك ایده كه بر اساس یك نیاز اجتماعی شكل گرفته از ملزومات كارآفرینی است. نتیجه كارآفرینی علاوه بر نوآوری در محصولات جدید، حل نیازهای اجتماعی، ایجاد اشتغال برای دیگران،  افزایش سودآوری شركت‌ها و افراد و توسعه تكنولوژی است. كارآفرینی باعث رفع نیازها به كمك تكنولوژی‌های جدید می‌گردد. بسیاری از محصولات تكنولوژی‌های جدید خصوصاً در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، در اثر فعالیت‌های كارآفرینانه بوجود آمده‌اند. اكثر شركت‌های فعّال در حوزه تكنولوژی مخصوصاً شركت‌های مبتنی بر خلاقیت و نوآوری  كه فناوری‌های جدید را خلق می‌كنند و اصطلاحاً درلبه فناوری فعّالند، شركتهایی كارآفرین هستند.
افراد كارآفرین از ویژگی‌های شخصیتی خاصی برخوردارند. مخاطره‌پذیری، نوآوری و خلاقیت، مسؤولیت‌پذیری و اعتماد به نفس، توانایی ارتباطات قوی، واقعگرائی، هدفگرایی، تهاجمی بودن، تحمل ابهام و عدم قطعیت، خوشبینی و تعّهد و اعتقاد به مركز كنترل درونی بخشی از ویژگی‌های این افراد است. هر فرد كارآفرین ممكن است تعدادی از این ویژگی‌ها را داشته باشد و با شخصیت منحصر به فردی به كارآفرینی بپردازد. شخصیت از ملزومات كارآفرینی است توسعه كار آفرینی نیازمند تربیت افراد كار آفرین می‌باشد. در سرتاسر دنیا مراكز مختلفی برای آموزش و كارآفرینی وجود دارد اگرچه برخی از افراد روحیه كارآفرینی بیشتر را وابسته به تحولات زندگی افراد در طول سالیان مختلف می‌دانند ولی این تناقضی با آموزش كارآفرینی ندارد. در آموزش كارآفرینی بایستی افرادی كه بصورت بالقوه از روحیه كارآفرینی برخوردارند انتخاب شده و سپس شخصیت‌شان به فعلّیت برسد. علاوه بر این روش‌های دیگری مثل انكوباتورها، برای تحریك كارآفرینی وجود دارد كه افراد عملاً تا سطحی از كارآفرینی هدایت می‌شوند و یكباره به خارج پرتاب می‌گردند و با حمایت‌ها و راهنمای‌های بعدی از آنها استفاده می‌نمایند.
نقش دولت در توسعه كارآفرینی، علاوه بر ایجاد  بسترهای سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و حمایتی از كارآفرینی، شناسایی، آموزش و هدایت فعالیت‌های كارآفرینانه است. توسعه تكنولوژی بسیار وابسته به كارآفرینی است و نباید از آن غافل ماند.
 

4- فناوری اطلاعات و ارتباطات در كارآفرینی
امروزه بر همه روشن شده است كه اطلاعات و ارتباطات دو قدرت مهم می‌باشند. این دو هم خود ارزش دارند و هم ارزش بوجود می‌آورند. فردی كه از بازراهای مختلف و قیمت اجناس در آن بازراها را اطلاع داشته باشد یا از گذشته و آینده بازار باخبر باشد، تصمیمات بهتری برای رسیدن به سود بیشتری می تواند بگیرد. اطلاعات علاوه بر ارزش ذاتی، جنبه دیگری دارد كه به دانش منتهی می‌شود و در مكانیزم تصمیم‌گیری و انجام بهتر آن اثر می‌گذارد. ارتباطات نیز مانند اطلاعات ارزشمند بوده و ارزش افزوده‌ای متناسب با اندازه و نوع ارتباطات نصیب افراد می‌كند. انسان‌هایی كه ارتباطات متنوع، بیشتر و قویتری دارند، كارهای خود را بهتر پیش می‌برند و زودتر به نتیجه می‌رسانند. هدف از این بخش بررسی تأثیرات فناوری اطلاعات در ارتباطات در كارآفرینی است.
اطلاعات و ارتباطات دو ابزار اساسی مورد نیاز هر فعّالیت كارآفرینی است. كارآفرینی در انزوا و بدون حمایت نهادها، سازمان‌ها و انسان‌ها امكان‌پذیر نیست. كارآفرینی مستلزم كشف یك نیاز اجتماعی است. و كشف نیازهای اجتماعی به شناخت اجتماع، نیازهای آن و بافت فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی آن وابسته می‌باشد. در شناسایی نیاز هر فعّالیت كارآفرینانه، ایده‌پرداز یا تئوریسین می‌بایست نسبت به محیط بینش و بصیرت داشته باشد و بداند چه راه‌حل‌هایی برای رفع‌آن نیاز، در نقاط دیگری از دنیا ارائه شده است. مطمئناً شناسایی نیازها و ارائه راحل‌ها بدون اطلاعات امكان‌پذیر نخواهد بود. بنابراین اطلاعات و دانش مانند ارتباطات از ملزومات هر فعّالیت كارآفرینی است.
فناوری اطلاعات و ارتباطات جدید تحولات شگرفی در دستیابی به اطلاعات بوجود آورده و بسترهای ارتباطی قویتری را فراهم كرده است. این فناوری‌ها اهّمیت و ارزش اطلاعات و ارتباطات را بالا برده‌اند. در نتیجه كارآفرینی نیز مانند سایر امور از مزیت‌های این فناوری بهره برده‌ است. برای درك اهّمیت این فناوری‌ها در كارآفرینی به بررسی نظریه شبكه‌های اجتماعی می‌پردازیم. طبق نظریه شبكه‌های اجتماعی كارآفرینی، فرایندی است كه در شبكه متغیّری از روابط اجتماعی ...