چگونگی تهیه صورت‌های مالی تلفیقی در واحدهای تجاری

چكیده:
به علت گسترش دامنه فعالیت واحدهای اقتصادی و در پاسخگویی به نیازهای مختلف فنی، مالی و علمی، شركت‌های بزرگ با خرید سهام شركت‌های كوچكتر توانایی خود را گسترش داده و شركت‌های بزرگتر فعالیت‌های گوناگون را فراهم می‌آورند. با گسترش گروه شركت‌ها و پدید آمدن شركت‌های سرمایه‌گذاری، مسأله تلفیق صورت‌های مالی این واحدهای اقتصادی مطرح گردید. مطابق استاندارد شماره 18 ایران تحت عنوان صورت‌های مالی تلفیقی و حسابداری سرمایه‌گذاری در واحدهای تجاری فرعی تهیه و ارائه صورت‌های مالی تلفیقی از سال 1380 الزامی گردیده است.
تحقیق حاضر به بررسی نحوه تهیه صورت‌های مالی تلفیقی در واحدهای تجاری پرداخته است كه برای انجام این بررسی ابتدا به تعریف صورت‌های مالی تلفیقی و مبانی، الزام و ارائه این صورت‌ها و نحوه ثبت و حسابداری آنها پرداخته شده است. از اینرو ابتدا با بررسی استانداردهای حسابداری 18 و 19 مطالبی درخصوص تهیه و ارائه صورت‌های مالی تلفیقی تهیه شده است. سپس با بررسی استانداردهای حسابداری بین‌المللی و ایران چگونگی استفاده از این استانداردها با ذكر مثال‌هایی ارائه گردیده است.

فهرست مطالب

مقدمه  1
فصل اول - كلیات تحقیق 2
صورت‌های مالی تلفیقی  3
مبانی نظری صورت‌های مالی تلفیقی 5
الزام صورت‌های مالی تلفیقی 6
كنترل (تسلط)  7
ارائه صورت‌های مالی تلفیقی 9
معافیت واحد تجاری اصلی از تهیه صورت‌های مالی تلفیقی 11
حسابداری صورت‌های مالی تلفیقی 11
ثبت تحصیل  13
حسابداری سرمایه‌گذاری بعد از تاریخ تحصیل 15
تخصیص مازاد در سال‌های بعد از سال تحصیل 16
روش بهای تمام شده  17
بهای تمام شده مستقیم و غیرمستقیم 19
تخصیص بهای تمام شده خرید 19
تعیین بهای تمام شده شركت تحصیل شده 20
روش ارزش ویژه  21
حذف روش ارزش ویژه  22
بررسی تطبیقی استانداردهای حسابداری  22
استانداردهای حسابداری صورت‌های مالی تلفیقی در واحدهای تجاری 24
دلایل تجدیدنظر در استاندارد 24
تعاریف  25
دامنه كاربرد  26
دامنه صورت‌های مالی تلفیقی 27
داد و ستد كالا بین شركت‌های وابسته 27
حساب تقسیم سود ویژه تلفیقی 29
فروش كالا یا انتقال آن از شركت‌های فرعی به شركت‌های اصلی 29
شمول صورت‌های مالی تلفیقی 32
صورت‌های مالی تلفیقی شریك خاص 33
كنترل موقت  35
محدودیت‌های بلندمدت  36
خروج از شمول صورت‌های مالی تلفیقی 37
تعریف واحد تجاری فرعی  37
موارد مستثنی شدن واحدهای فرعی از تلفیق 38
ترتیب مجدد اقلام حقوق صاحبان سهام شركت فرعی 39
تغییر ارزش اسمی سهام شركت فرعی 39
تجزیه و تحلیل روندها برای واحدهای انتفاعی تركیبی 39
سود تلفیقی هر سهم  42
محاسبه سود هر سهم در مواردی كه شركت‌های وابسته وجود دارند 43
ضوابط تلفیق  44
ترازنامه تلفیقی  45
ماهیت ترازنامه تلفیقی  45
كاربرگ ترازنامه تلفیقی  45
ویژگی‌های ترازنامه تلفیقی و ترازنامه‌های جداگانه شركت‌های اصلی و فرعی 46
ترازنامه تلفیقی واحد سرمایه‌گذار 47
صورت‌ تلفیقی سود و زیان و صورت تلفیقی سود (زیان) انباشته 47
صورت سود و زیان تلفیقی واحد سرمایه‌گذار  48
صورت سود و زیان جامع تلفیقی واحد سرمایه‌گذار 49
صورت سود و زیان تلفیقی به روش خرید 49
اثر بكارگیری روش بالا بر سود خالص تلفیقی  50
صورت تلفیقی گردش وجوه نقد 50
صورت جریان وجوه نقد تلفیقی واحد سرمایه‌گذار 52
سودهای تحقق نیافته مربوط به موجودی‌ها در كاربرگ صورت‌های مالی تلفیقی 53
افشا  54
سهم اقلیت  56
نحوه محاسبه سهم اقلیت از خالص دارائی‌ها  56
نحوه انعكاس سهم اقلیت در ترازنامه 56
نحوه انعكاس سهم اقلیت در صورت سود و زیان 57
تخصیص سود تحقق نیافته به شركت اصلی و سهامداران اقلیت 58
مانده بدهكار سهم اقلیت  58
نحوه انتساب سرقفلی به اكثریت و اقلیت 59
سرقفلی یا سرقفلی منفی  59
معاملات و مانده‌های درون گروهی 60
مبلغ دفتری سرمایه‌گذاری  61
رویه‌های حسابداری  61
تاریخ‌ها و دوره‌های حسابداری 62
مالكیت سهام واحد تجاری اصلی 62
استانداردهای حسابداری  64
مبنای تهیه استانداردهای حسابداری 64
دامنه كاربرد استانداردهای حسابداری 64
تهیه و ارائه صورت‌های مالی 65
انحراف از استانداردهای حسابداری 65
فصل دوم - پیشینه تحقیق 67
فصل سوم - روش تحقیق 67
فصل چهارم - یافته‌ها و نتایج تحقیق 68
منابع و مآخذ  69
 
 
مقدمه:
در دنیای امروز، بسیاری از واحدهای تجاری به‌منظور افزودن بر ارزش خود به ترکیب واحدهای تجاری روی‌ آورده‌اند. این واحدها، هدف هم‌افزایی ناشی از فزونی ارزش یک مجموعه نسبت به مجموع ارزش اجزای تشکیل‌دهنده آن را دنبال می‌کنند که عموما" در نتیجه ترکیب واحدهای تجاری حاصل می‌شود. چنانچه از تركیب دو یا چند شركت، یك شخصیت اقتصادی واحد شكل بگیرد، تلفیق اطلاعات مالی شركت‌ها در قالب یك مجموعه صورت‌های مالی مجزا ضرورت پیدا می‌كند. این فرض وجود دارد كه صورت‌های مالی تلفیقی معنا و مفهوم بیشتری از چند صورت مالی جداگانه دارد و اگر در گروهی از شركت‌ها یكی بر دیگری كنترل مالی داشته باشد، این صورت‌ها اطلاعات مالی را به نحو مطلوبتر ارائه می‌كند.
صورت‌های مالی تلفیقی از زمانی رایج شد كه این باور پدید آمد كه مرزهای بین شخصیت‌های اقتصادی جداً باید نادیده گرفته شود تا بتوان عملیات تجاری گروهی از واحدای تجاری به هم وابسته را به عنوان یك كلیك اقتصادی و مالی گزارش كرد.

منابع و مآخذ:
•    بزرگ اصل، موسی، نگاهی به مبانی نظری صورت‌های مالی تلفیقی، فصلنامه حسابرس شماره 12، پاییز 1380،31-28.
•    جمشید‌ی‌فرد، سعید، مقررات مالیاتی و الزامات آن در گروه شرکتها، فصلنامه حسابرس شماره 13، زمستان 1380،23-17.
•    كمیته استانداردهای بین‌المللی حسابداری، استانداردهای بین‌المللی حسابداری، سازمان حسابرسی نشریه شماره 88، چاپ اول، مهر1371.
•    کمیته فنی، استانداردهای حسابداری، سازمان حسابرسی، نشریه شماره 145، چاپ اول، 1380
•    صورتهای مالی تلفیقی و حسابداری سرمایه گذاری در واحدهای تجاری فرعی، سازمان حسابرسی، استاندارد حسابداری‌ شماره‌ 18
•    حسابداری مشاركت‌های خاص، سازمان حسابرسی، استاندارد حسابداری شماره 23.
•    تاروردی، یدا...، "حسابداری مالی، جلد دوم، صورتهای مالی تلفیقی"، 1386.
•    شباهنگ، رضا، "حسابداری پیشرفته، جلد اول، صورتهای مالی تلفیقی"، 1382
•    بشیری خصال، لیلا، "بررسی تنگناهای اجرایی صورتهای مالی تلفیقی طبق استانداردهای حسابداری 18 و 19"، 1382.
•    برهانی، سیدعباس، "بررسی تأثیر صورت‌های مالی تلفیقی بر تصمیم‌گیری"، 1384.
•    خوش‌طینت، محسن، "علل عدم استفاده از صورت‌های مالی تلفیقی در تصمیم‌گیری مدیران"، مجله دانشكده مدیریت دانشگاه تهران،1382.
•    میرمطهری، سیداحمد، "اهمیت صورت‌های مالی تلفیقی در گزارشگری مالی شركت‌های سرمایه‌گذاری" سمینار مبانی تهیه و ارائه صورت‌های مالی تلفیقی.
•    خوش‌طینت،‌ محسن، "صورت‌های مالی تلفیقی و استانداردها" سمینار مبانی تهیه و ارائه صورت‌های مالی تلفیقی.