آشنایی با شاهنامه فردوسی

مقدمه

شاهنامه فردوسی كه در حدود پنجاه هزار بیت دارد، شامل قسمتهای اساطیری و داستانهای تاریخی و ملی است. این اثر جاویدان بر اثر نفوذ شدیدی كه میان طبقات مختلف ایرانیان یافت در همه ادوار تاریخی مورد توجه بود، چنانكه همه شاعران حماسه سرای ایرانی تا عهد اخیر تحت تاثیر آن بوده اند، بدین ترتیب فردوسی را زنده كننده مجدد و بزرگی دیرین ملت ایران و نگاهدارنده زبان، فرهنگ و ادبیات و هنر ایرانی و برگزیده جاویدان اتحاد ملی ایران باید دانست.
فردوسی حدود چهار هزار بیت درباره پادشاهی انوشیروان سروده است كه در این‌جا به بررسی اشعار وی پرداخته می‌شود:
بر تخت نشستن انوشیروان و اندرز او به ایرانیان:
پادشاهی انوشیروان چهل و هشت سال بود. انوشیروان پسر قباد چون به تخت نشست اندرزهایی به ایرانیان داد وگفت : جمله‌ هستی به فرمان خداست و …   كسری مردم را به دادگری خود نوید داد و كشور را به چهار بخش تقسیم كرد و باژ را تقلیل داد و آن را در سه قسط وصول كرد.
شاهان،‌ به ویژه شاه چین و هند كه آوازه‌ او را شنیدند باژ را پذیرفتند و فرستادگانی به درگاهش گسیل داشتند. انوشیروان آنگاه به اطراف و اكناف كشور خود سفر كرد و به گرگان و خراسان و آمل رفت و به كوهی رسید كه جای فریدون بود، و در آنجا بود كه آگاه شد تركان چه ستمهایی به مردم روا می دارند سپس فرمان داد تا دیواری عظیم بنا كردند و راه تركان را بستند. آنگاه به هندوستان رفت و مورد استقبال گرم قرار گرفت و از آنجا به سركوبی بلوچان و گیلانیان- پرداخت و از آنجا به پایتخت خویش (‌مداین ) مراجعت كرد.


كتابنامه :
 
1- آموزگار، ژاله و تفضیلی احمد، زبان پهلوی ادبیات و دستور آن، تهران، 1377.
2- آلتهایم، فرانتس و استیل، روت، تاریخ اقتصاد دولت ساسانی، ترجمه هوشنگ صادقی، 1382.
3- ابن اثیر، عزالدین، تاریخ كامل، ترجمه ابوالقاسم حالت، جلد 5، تهران، 1362.
4- اصفهانی، حمزه، تاریخ پیامبران و شاهان، ترجمه جعفر شعار، تهران، 1346.
5- بوسایلی، ماریو، هنر پارتی و ساسانی، ترجمه یعقوب آژند، تهران، 1374.
6- بهار، مهرداد، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران، 1332.
7- بهار، مهرداد، بندهش، تهران، 1380.
8- بیانی، ملك زاده، تاریخ سكه، 1339.
9- پروكوپیوس، جنگهای ایران و روم، ترجمه محمد سعیدی، تهران، 1382.
10- پورداود، ابراهیم، یشتها، جلد 2، تهران، 1373.
11- پیرنیا، حسن، ایران قدیم، تهران، 1373.
12- تبریزی، محمدحسین ابن خلف، برهان قاطع، ج 1 و 2، تهران، 1375.
13- تفضلی، احمد، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، به كوشش ژاله آموزگار، تهران، 1378.
14- ثعالبی، عبدالملك ابن محمد، غرر اخبار ملوك الفرس وسیرهم، تحقق هـ . زتنبرگ، ترجمه محمد فضائلی، جلد اول، تهران، 1368.
15- ثعالبی مرغنی، حسین ابن محمد، شاهنامه كهن، ترجمه سید محمد روحانی، مشهد، 1372.
16- حقیقت، عبدالرفیع، فرهنگ شاعران زبان پارسی، تهران، 1368.
17- خسروی، خسرو، جامعه دهقانی در ایران، تهران، 1375.
18- دبیر سیاقی، سید محمد، نامور نامه باستان، تهران، 1379 .
19- دنت، دانیل، مالیات سرانه و تأثیر آن در گرایش به اسلام، ترجمه محمدعلی موحد، تهران، 1358.
20- دهخدا، علی اكبر، لغت‌نامه، ج پنجم، تهران، 1373.
21- دینوری، ابوحنیفه، احمدابن داود، اخبارالاطوال، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، 1364.
22- دینوری، ابوحنیفه احمد بن داود، مجمل التواریخ و القصص، تصحیح محمدتقی بهار، تهران، 1378.
23- راشد محصل، محمدتقی، زند وهمن یسن، تهران، 1378.
24- رستگار فسایی، منصور، فرهنگ نامهای شاهنامه، جلد 2، تهران، 1379.
25- ریپكا، یان، تاریخ ادبیات ایران، ترجمه عیسی شهابی، تهران، 1354.
26- زرین‌كوب، عبدالحسین و زرین‌كوب، روزبه، تاریخ ایران باستان، تهارن، 1379.
27- زرین‌كوب، عبدالحسین، در قلمرو وجدان، تهران، 1369.
28- زرین‌كوب، روزبه، “ایران: ساسانیان” ، دایره المعارف بزرگ اسلامی، جلد 10، تهران، 1380.
29- سامی، علی، تمدن ساسانی، شیراز، 1342.
30- سلوود، دیوید، “سكه‌های ساسانی“، در: یار شاطر، احسان و دیگران، تاریخ ایران از سلوكیان تا فروپاشی دولت ساسانیان: پژوهش دانشگاه كیمبریج، ترجمه حسن انوشه، جلد سوم، قسمت اول، تهران، 1380، ص 452-429.
31- شهبازی، ع. شاپور، “خداینامه در متن یونانی”، در: افشار، ایرج و رویمر، هانس روبرت، سخنواره: پنجاه و پنج گفتار پژوهشی به یاد دكتر پرویز ناتل خانلری، تهران، 1376، ص 586-579.
32- صفا، ذبیح‌ا...، دانشهای یونانی در شاهنشاهی ساسانی، تهران، 1330.
33- عریان، سعید، متون پهلوی، تهران، 1371.
34- فرای، ر.ن.، “تاریخ سیاسی ایران در دوره ساسانیان”، در: یارشاطر، احسان و دیگران، تاریخ ایران از سلوكیان تا فروپاشی سلسله ساسانیان: پژوهش دانشگاه كمبریج، ترجمه حسن انوشه، جلد سوم، قسمت اول، تهران، 1380، ص 276-217.
35- فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه فردوسی، تصحیح ژول‌مول، تهران، 1381.
36- قبادیانی بلخی، ناصر ابن خسرو، دیوان، به كوشش مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران، 1353.
37- كریستین سن، آرتور، سلطنت قباد و ظهور مزدك، ترجمه احمد بیرشك، تهران، 1352.
38- كریستین سن، آرتور، ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی، تهران، 1378.
39- كلسینكف، آ.ای.، ایران در آستانه یورش تازیان، ترجمه م.ر. ریاحی، تهران، 1375.
40- گردیزی، ابوسعید عبدالحی، زین‌الاخبار، تصحیح سعید نفیسی، تهران، 1332.
41- گیبون، ادوارد، انحطاط و سقوط امپراتوری روم، ترجمه فرنگیس شادمان، جلد دوم، تهران، 1370.
42- گیرشمن، رمان، ایران از آغاز تا اسلام، ترجمه محمد معین، تهران، 1355.
43- لاكهارت، لارنس، “تاریخ سیاسی ایران”، ترجمه شاپور راسخ، ایرانشهر، شماره بیست و دوم، تهران، 1342، ص 528-268.
44- مسعودی، ابوالحسن علی ابن الحسین، مروج الذهب و معادن الجواهر، ترجمه ابوالقاسم پاینده، جلد اول، تهران، 1365.
45- مسكویه رازی، ابوعلی، تجارب الامم، ترجمه ابوالقاسم امامی، جلد اول، تهران، 1369.
46- مكنزی، دیوید نیل، فرهنگ كوچك زبان پهلوی، ترجمه مهشید میرفخرایی، تهران، 1379.
47- نخجوانی، محمد ابن هندوشاه، صحاح الفرس، به كوشش عبدالعلی طاعتی، تهران، 1334.
48- نفیسی، علی اكبر، فرهنگ نفیسی، جلد اول، تهران، 1342.
49 - نفیسی، سعید، تاریخ تمدن ایران ساسانی، تهران، 1331.
50- نولدكه، تئودور، تاریخ ایرانیان و عربها درزمان ساسانیان، ترجمه عباس زریاب خویی، تهران، 1358.
51- ویسهوفر، یوزف، ایران باستان، ترجمه مرتضی ثاقب‌فر، تهران، 1370.
52- ویلسن، جی. كریستی، تاریخ صنایع ایران، ترجمه عبدا... فریار، تهران، 1376.
53- یار شاطر، احسان، “كیش مزدكی”، ترجمه م. كاشف ایران نامه، سال دوم، شماره اول، پاییز 1362.
54- یار شاطر، احسان، “آیین مزدكی”، در: یار شاطر، احسان و دیگران، تاریخ ایران از سلوكیان تا فروپاشی دولت ساسانیان: پژوهش دانشگاه كیمبریج، ترجمه حسن انوشه، جلد سوم، قسمت دوم، تهران، 1380، ص 476-447.


 
منابع لاتین:
1-    Bartholomae, ch. Altiranische woreterbuch,Berlin, 1961.
2-    Freiman, A pand namag  zardust, Wien, 1906.
3-    Gershevitch, Ilya, the Avestan hymn to Mithra,London, 1959.
4-    Justi, Ferdinand, Geshichte Irans von den altesten zeiten bis Zum, Ausgang der sasaniden, grudriss der Irani shen philologie,Berlin,vol 2, 1974.
5-    Mochiri, M. I. , Etude de numismatique,Iranienne sous les sassanides et Arab- sasanides, tome, 2. Belgique , 1983.
6-    Modi, j.j., cama oriental institute papres, Delhi, 1928.
7-    Nyberg, S.H, A manual of pahlavi,Wiesbaden, 1974.
8-    Paruk, F.D.J, sassanian coins,Bombay, 1965.
9-    Thorrsian,H., Histoire de l , Armenie et du peuple Armeniens, Paris, 1957.
10-    Unvala, j. M. , notes sur des monnaies trourees a suse,Paris, 1934.

 
 Abstract:
The word “Khosrow” means “well-known” and that of Anoushirvan means “never- to be died soul”.
Khosrow Anoushirvan began reformation with one hand and suppressing Mazdakians and internal and external enemies with the other hand from the earlier days he ascended the throne. One form of his reforms at the beginning of his reign was his, resolution to establish peace and order in the country. This peace and order were established only by crushing and slaughtering he Mazdakians and internal opponets. Having completed suppressing his opponents, khosrow began to reform and reconstruct the ruins left behind the Mazdakians’ rebellion. One more very important reforms andertaken by khosrow, was his effort to change the ways in which taxes were collected. As ordered by him , the new rates of tax were levies according to new rules and regulations, this change of way in which the tax was collected was so effective in view of justice and as consented by the subjects that the would-be states including Abbassid and Omavid caliphs copied it.
Khosrow not only tackled the in ternal problems but suppressed the foreign countries. He waged wars several times with overseas countries, He fought Romans and troops belonging to eastern territories in which he often Won over them.
One interesting point about khosrow Anoushirvan is that he always cared for gaining knowledge and acquirements and paid attention to culture and art in spite of the fact that he was profoundly busy exercising political and military concerns.
He honoured the men of knowledge. Seven philosophers from Atenian school who were discharged from Greece by order of the then Emperor, were warmly received by Khousrow Anoushirvan. He proceeded time and again to discuss with these philosophers. He showed so much interest in these discussions that it was got a rumour in the west that in Iran a philosopher has ascended the throne. The philosophy that was founded. At that period became later a natural disposition of many Iranian philosophies.
The Jondi-shah-pour Medical school that was very active in the past, promoted in. his sovereighty Indian. Thdian tranian and Roman medicine was tanght there. Jondishahpour hospital be came one of the most important hospitals in its time . it kept this greatness until the time when Abbasid caliphs-made Baghdad as a scientific and medical center in the area.
Khosrow Anoushirvan cared too much for construction and reconstruction. He is known to have developed many cities, towns and buildings the most noticeable of them is Iewan madayen which was the most marvellously renowned monumehs of sassanid time and represented the greatness and grandeur of knosrow’s Royalttly.
Khosrow Anoushirvan showed tolerance against different religions promoting in his territory such that he rarely prosecuted and persecuted other religious Adherents than Zoroastrians- Mazdakians were excepted from this rule.